گروه پژوهشی همکاری حوزه و دانشگاه
پروژه عظیم وحدت حوزه و دانشگاه که در تاریخ معاصر ایران و امت اسلام پیشینه اثرگذاری داشته، از برنامه‌های اصلی امام خمینی (ره) برای استقلال ایران و امت اسلامی است. این استقلال ابعاد مختلفی دارد که فعّال شدن نیروی فکری جامعه، توانایی تصمیم‌گیری اجتماعی و شناسایی اهداف اسلامی و منافع ملی در این دوره تاریخی از ره‌آوردهای آن خواهد بود. اگر بخواهیم به مسیر حرکت وحدت حوزه و دانشگاه از مرحله ایده آن در کلام امام خمینی (ره) نگاهی بیاندازیم، می‌توان چهار مرحله اصلی برای آن تصویر کرد که بخش‌هایی از آن محقق شده است و بخشهای دیگر نیز تا رسیدن به نقطه ایده‌آل فاصله دارد.
مرحله اول: بازسازی زمینه‌های انسانی نهاد علم
آغازین مرحله در پروژه فرایندی وحدت حوزه و دانشگاه، با عنوان زمینه‌سازی نهادی در افراد این نهادهای اجتماعی تعبیر می‌شود. در این مرحله امام خمینی در پی این هدف بودند که افراد این دو بخش از نهاد علم، وضعیت‌های روان شناختی و ذهنی را که نسبت به یکدیگر پیدا کرده‌اند با راهبرد تعامل اجتماعی ایشان با یکدیگر از اذهان بزداید. نمونه‌های متعددی از این مورد را در مکاتبات و سخنرانی‌های اولیه امام می‌توان شاهد بود.
«عوامل استعمار به ما که می‌رسند می‌گویند تیپ جوان و تحصیل‌کرده و دانشجو فاسد شده‌اند، عقاید مذهبی و ملی خود را از دست داده‌اند و سر به بیراهه نهاده‌اند و چشم و گوش بسته، مقلد بیگانگان‌اند؛ و به شما که می‌رسند می‌گویند مراجع و روحانیونْ خرافی و مرتجعند، و واقعیات زمان را درک نمی‌کنند و متابعت از آنها سیر قهقرایی و عقبگرد است و شرط تعالی و ترقی این است که از این عناصر فناتیک و آمل و عقایدشان چشم بپوشیم و فاصله بگیریم! ما و شما در این بین وظیفه داریم، علی رغم خواست و کوشش تفرقه جویان و مستعمِرین، روابط معنوی و فکری خود را عمیق‌تر نموده در هر حال تفاهم کنیم و متفقاً با استفاده از تجارب و اطلاعات و نیروی یکدیگر، موجبات ثبات و عظمت و سعادت و ترقی و تعالی خود را فراهم نماییم.» (صحیفه امام: ج ۲: ۱۷۷)
ایشان در سال ۴۸ در پیامی به اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان گروه فارسی زبان در اروپا می‌نویسند:
«مع الأسف تاکنون دست خیانت استعمار، به وسایل مختلفه، فاصله عمیق بین طبقه جوان و مسائل ارجمند دین و قواعد سودمند اسلام ایجاد نموده، طبقه جوان را به روحانیین و اینها را به آنها بد معرفی نموده و در نتیجه وحدت فکری و عملی از بین رفته و راه را برای مقاصد شوم اجانب باز نموده است.» (صحیفه امام: ج ۲، ۲۵۵)
مرحله دوم: حرکت به سوی تغییر اجتماعی و انقلاب
وضعیت اجتماعی و سیاسی که بتواند استقلال کشور را تضمین کند، وضعیتی است که برآمده از افکار و تصمیمات مستقل از عوامل بیرونی باشد و البته چنین وضعیتی با یک مبارزه نهادی در برابر نیروهای نافی این استقلال به نتیجه خواهد رسید. نمونه‌ای از این مرحله متن زیر است:
دانشجویان باید متحداً به مبارزات خود ادامه دهند و مردم ستمدیده ایران و آنچه بر آنان می‌گذرد را فراموش نکنند. آینده مملکت به دست جوانان سپرده می‌شود و در حفظ و حراست آن نباید غفلت کنند. ما روحانیون با شما در این راه همراه هستیم و بر اساس احکام اسلام با شما همکاری می‌کنیم.» (صحیفه امام، ج ۲: ۸۷)
مرحله سوم: حرکت به سوی بازسازی جامعه و تثبیت اجتماعی
پس از تحقق دو مرحله اولیه و رسیدن به دستاورد انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران مرحله سوم، آغازی برای بازسازی اجتماعی ایران و رفع مشکلات است. عبارت زیر نمونه‌ای از تحقق مراحل پیشین و آغاز مرحله جدید برای این پروژه راهبردی است:
بحمد اللَّه در این نهضت اسلامی، این انقلاب اسلامی، این تحول بزرگ حاصل شد که هیچیک از این دو طایفه خودشان را از دیگری ان شاء اللَّه جدا نمی‌دانند. آن وحشتی که دانشگاهی‌ها از معمَّم داشتند و آن وحشتی که معمَّمین از دانشگاهی‌ها داشته‌اند، به اذن خدای تبارک و تعالی مرتفع شد. و حالا شما برادران دانشگاهی و برادران روحانی در کنار هم برای رفع مشکلات و برای به پیروزی رساندن انقلاب مجتمع هستید.(صحیفه امام: ج ۱۳: ۴۱۳)
و بالاخره امام خمینی (ره) در وصیت نامه خود به حفظ دستاورهای این دو بخش از نهاد علم ایران و اعلام رسمی تحقق اهداف پیشین این پروژه مرقوم می‌فرماید:
«اکنون که به خواست خداوند متعال و مجاهدت ملت- از روحانی و دانشگاهی تا بازاری و کارگر و کشاورز و سایر قشرها- بند اسارت را پاره و سد قدرت ابرقدرتها را شکستند و کشور را از دست آنان و وابستگانشان نجات دادند، توصیه این جانب آن است که نسل حاضر و آینده غفلت نکنند و دانشگاهیان و جوانان برومند عزیز هر چه بیشتر با روحانیان و طلاب علوم اسلامی پیوند دوستی و تفاهم را محکم‌تر و استوارتر سازند و از نقشه‌ها و توطئه‌های دشمن غدار غافل نباشند.... توطئه‌ها در دانشگاه‌ها از عمق ویژه‌ای برخوردار است و هر قشر محترم که مغز متفکر جامعه هستند باید مواظب توطئه‌ها باشند.» (صحیفه امام: ج ۲۱: ۴۱۴)
مرحله چهارم: وحدت در پیشرفت ملی و اجتماعی
این مرحله را که می‌توان در بیانات مقام معظم رهبری دام ظله العالی شناسایی کرد اشاره‌ای به جمع‌بندی دیدگاه‌های امام خمینی (ره) و ترسیم چشم اندازی برای آینده است.
«وحدت حوزه و دانشگاه، یعنی وحدت در اهداف کلی، وحدت در کامل ساختن این ملت و این کشور و حرکت با یکدیگر و عبور در دو خط موازی، بدون اصطکاک با هم؛ یعنی هر دو، کار خودشان را بکنند؛ اما برای یک هدف و آن هدف، ساختن و کامل کردن ملت و کشور ایران است.» ۲۴ آذر ۱۳۷۲
وحدت حوزه و دانشگاه به صورت یک اتفاق واقعی و اجتماعی برای رسیدن به استقلال ملی و اسلامی سطوحی مهمی از آن محقق شده است، اما برای دستیابی به نقطه ایده‌آل آن قدمهای بزرگ دیگری لازم است. بر مبنای این حرکت تاریخی نهاد علم، گروه همکاری حوزه و دانشگاه مطالعاتی تاریخی و اجتماعی را مدّ نظر قرار داده که بتواند از عهده تبیین وظایف نهادی، نهاد علم جمهوری اسلامی ایران یعنی حوزه و دانشگاه برآید:
اولین مرحله: کسب «آگاهی اجتماعی» از توانمندی‌ها و نواقص این نهاد علم در نسبت به ایده‌آل های اجتماعی آن است.
مراحل دیگر: معرفی توانمندی‌های منحصر به فرد هر یک از بخشهای این نهاد در نسبت با یکدیگر، و افق‌های پیش‌رو در راستای هدف ساختن کشور و ملت ایران خواهد بود.
سرپرست گروه:
اعضای شورای علمی:
- دکتر مسعود آذربایجانی
- دکتر عبدالله توکلی
- دکتر مجید کافی
- دکتر روح الله شاطری
- دکتر حسن خیری
- دکتر محمود نوذری
- دکتر محمد فتحعلیخانی
- دکتر سید حمیدرضا حسنی
کارشناس گروه:
- سیده مرضیه شعاع هاشمی
تلفن دفتر تهران: ۰۲۱۶۶۴۰۲۶۰۰