مباحث زبان قرآن در آثار اندیشمندان مسلمان قابل مشاهده است

به گزارش واحد خبر روابط عمومی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به نقل از خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا)، به همت گروه مطالعات قرآنی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، نشست هویت فراعصری زبان قرآن، با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین‌دکتر محمد‌باقر سعیدی‌‌روشن، مدیرگروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه 15 اسفندماه از ساعت 14 تا 16 برگزار شد.

وی در ابتدای سخنانش با اشاره به این‌که یکی از مسائل قابل اعتنا در دوران معاصر مسئله تاریخیت و عصری‌انگاری اندیشه‌هاست، گفت: تاریخ‌گرایی قرن نوزده بر آن بود که در جامعه‌شناسی معرفت، صدق یک گزاره به وضعیت تاریخی و ارزش‌های مربوط به آن موقعیت وابسته است.

گزارش تصویری نشست را این‌جا ببینید!

وی افزود: این رویکرد تاریخی بودن را لازمه اجتناب‌ناپذیر هر نوع اندیشه و جهان‌بینی انسانی دانست که آمیخته با نسبیت است. اصحاب هرمنوتیک فلسفی به ویژه هیدگر و گادامر هر نوع فهم و تفسیر را تاریخ‌مند و متأثر از دنیاى ذهن مفسر و پیش‌ساختار سه‌لایه فهم دانستند.

این محقق و مدرس حوزه و دانشگاه تصریح کرد: عصری‌نگری که در ذات خود با گذار از مبانی فلسفی و عقلی علوم، تمامی معرفت‌ها را بر اساس عناصر معرفتی زمینه و عصر خود مقوله‌بندی می‌کند، چالشی اساسی در پیش روی اندیشه دینی است. این دیدگاه با پیامدهای خیره‌کننده‌ای که فراروی معرفت دینی قرار می‌دهد با اقبال برخی روشنفکران مسلمان مواجه است.

نویسنده کتاب زبان قرآن و مسائل آن تأکید کرد: آنان با الهام از این نظریه نخست «معرفت دینی» را در این چارچوب ارزیابی کردند و در گامی فراتر با فروکاهی وحی الهی در جامه تجربه تحول‌پذیر و فرهنگ عصری در صدد انطباق آن بر اصل متن دینی و قرآن که در اساس معرفتی الهی و فرا بشری است بر آمدند.

وی در ادامه سخنانش تصریح کرد: این در حالی است بر مبنای نگرش توحیدی و جهان بینی الهی، نزول وحی مقتضای ربوبیت خدا بر هدایت انسان در مسیر هدف آفرینش توجیه می‌شود. براساس این نگاه وحی افقی ویژه از معرفت (افزون بر معرفت‌های تجربی، عقلی و الهامات متعارف بشری) در ساحت حیات انسانی است که به منظور تصحیح و تغییر بینش و منش آدمیان از وضع موجود به وضع مطلوب وعبور آنان از انواع گمراهی‌های عالم طبیعت به نور بیکران معنا نزول یافته است.

وی افزود: مبدأ وحی آسمانی بارقه‌ای از علم الهی است که به اذن و تدبیر خدا تجلی می‌یابد. سویه قابلی و دریافت‌کننده مستقیم آن نیز شخصیت متصاعد و مَنِ متعالی پیامبربرگزیده خداست که البته هستی وی در ظرف زمان و مکان و در میان جامعه‌ای معین زاد و شد یافته است.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر سعید‌روشن تأکید کرد: بدین رو اساس وحی قرآنی آگاهی مخصوصی است که برترین برگزیده خدا حضرت محمد(ص) از ذات پروردگار دریافت کرده و به مثابه نقطه اتصال ساحت مطلق و جهان متغیر به هدایت انسان‌ها پرداخته است.

 حجت‌الاسلام سعیدی‌روشن:

شکل اصلی دیدگاه عصری دانستن قرآن و مانند آن در نگاه به وحی باز می‌گردد. این رهیافت می‌کوشد به تقلید از اصلاح‌گران غربی طرح انتقاد کتاب مقدس و اصلاح دین را در محیط فرهنگ مقدس اسلامی دنبال کند، اما ناگزیر آن‌ها را در لفافه‌های خاصی ارائه می‌کند

وی در ادامه سخنانش اظهار کرد: آیا قرآن به عنوان یک حقیقت فراطبیعی و مصداق کامل وحی الهی با داعیه اشتمال بر حقایق ابدی، با لحاظ سویه آسمانی آن بی‌هیچ نسبتی با واقعیت‌های عینی زندگی مخاطبانش ارزیابی می‌شود؟ یا با نظر به جریان تدریجی آن در بستر اجتماعی و فرهنگی مشخص، باید آن‌را رنگ و بوی زمینی بخشید و هویت مانای آن‌را پایبند ظرف نزول و تابع تاریخیت کرد؟ و یا فرض سومی قابل جست‌وجوست که در عین پذیرش رویکرد واقع‌نگرانه قرآن بر شرایط عصرنزول، هویت همیشگی و همگانی معارف استوار و ارزش‌های پایدار آن‌را اصل اساسی به شمار آورد؟

این محقق و نویسنده کشورمان اظهار کرد: عناصر ظرفیت معنایی پایان‌ناپذبر معارف و آموزه‌های قرآن، هم‌سویی معارف فکری و آموزه‌های رفتاری قرآن با فطرت آدمیان، هماهنگی معارف و آموزه‌های قرآن با عقل، واقع‌گرایی و معرفت‌بخشی معارف هستی‌شناسانه و بایدها و نبایدهای ارزشی رفتاری قرآن و هم‌سویی با علم، جامعیت و توازن میان همه خواستگاه‌های آفرینشی انسان اعم از مادی و معنوی، فردی و اجتماعی، انعطاف‌پذیری و پیش‌بینی متغیرهای گوناگون حیات بشر همچون توان مخاطبان و موارد عسر و حرج به عنوان مبانی فراعصری بودن اساس قرآن بیان می‌شود.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر سعید‌روشن تأکید کرد: همچنین شرایط اضطرار و مصالح اهم و مهم و جزآن تحت اصول ثابت، پیش‌بینی امامت و مرجعیت دینی معصوم به عنوان عدل قرآن و ترجمان واقعی و عینی قرآن و پیش‌بینی سازو‌کار مشارکت اندیشه خلاق انسان در تعامل مستقیم با متن وحی و منبع دینی در قالب اجتهاد و تفقه دینی به منظور کشف معارف و آموزه‌های دینی جدید هم‌پای رشد فرهنگی و اجتماعی زمان به عنوان دیگر مبانی فراعصری بودن اساس قرآن بیان می‌شود.

وی در پایان سخنانش گفت: تقریرهای مختلف از تاریخی‌نگری هم بیان شده که شامل تاریخ‌مندی طبیعت آری، حقیقت، نه؛ اتکاء علم و معرفت بر مبادی لایتغیر؛ وجود اندیشه‌ها و ارزش‌های پایدار در حیات انسان؛ خروج موضوعی سخن خدا از اقتضائات عصری؛ قرآن فلسفه تاریخ الهی و طرح پیشین الهی در هدایت انسان؛ قرآن هم ناظر به واقعیات عصر نزول و هم راهنما برای همه انسان‌ها و لوازم غیر قابل التزام در نظریه عصری‌نگری قرآن است.