همایش اسلامی و بومی سازی علوم انسانی

اشاره:
همایش «اسلامی و بومی‌سازی علوم انسانی» روز پنج‌شنبه 30 آذرماه 1385 در مدرسه دارالشفای قم برگزار شد. این همایش به مناسبت سالروز وحدت حوزه و دانشگاه و با همکاری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و دانشگاه باقرالعلوم برپا شد.
در این همایش یک روزه اساتید و پژوهشگران حوزه و دانشگاه در زمینه چگونگی رابطه علم و دین و اهمیت اسلامی‌سازی علوم‌انسانی به سخنرانی، بحث و تبادل نظر پرداختند.

این همایش در دو بخش صبح و عصر ارائه ‌شد:
  در نوبت صبح ریاست پژوهشگاه، حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا اعرافی، با موضوع «روش اجتهاد و تأثیر آن در اسلامی‌سازی علوم انسانی»، حجت‏الاسلام والمسلمین دکتر احمد واعظی با موضوع «علم دینی شمول‌گرا» حجت‏الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا، ریاست دانشگاه باقرالعلوم با موضوع «تأثیر بومی‌سازی علوم انسانی در پیشبرد نهضت تولید علم» و دکتر حسین کچوئیان نیز در باب «ضرورت نقد و اصلاح علوم اجتماعی» سخنرانی کردند.
  در بخش بعدازظهر حجت‏الاسلام والمسلمین حسین بستان از «اسلامی‌سازی و بومی‌سازی علوم اجتماعی (گذشته، حال و آینده)» سخن گفت و حجت‏الاسلام والمسلمین دکتر مسعود آذربایجانی و حجت الاسلام والمسلمین محمود نوذری از دیگر سخنرانان این همایش بودند که به بررسی «کاستی‌های علوم انسانی موجود با تأکید بر روان‌شناسی» و «بررسی آموزش و پرورش اسلامی (رویکردها، راه‌کارها)» پرداختند.
  در پایان نیز میزگردی با موضوع «بومی‌سازی علوم انسانی؛ چشم‌اندازها و راهبردها» دایر با حضور تعدادی از سخنرانان و دکتر محمد فتحعلیخانی معاون پژوهشی پژوهشگاه گردید.

  اولین سخنران این همایش رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بود و مناسبات علم و دین را از محورهای اصلی مورد بحث حوزه و دانشگاه دانست و گفت: درسالهای اخیر متناسب با این موضوع رویکردهای مختلفی در محافل علمی ایران و جهان شکل گرفته‌است. بحث علم و دین و علوم انسانی دینی از مباحث اصلی در حوزه و دانشگاه است که در چند دهه اخیر به آن پرداخته شده است.
  حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا اعرافی افزود: ما برای اینکه در علوم ‌انسانی به محصولات قابل اعتمادی دست پیدا کنیم باید روش‌شناسی دینی مناسبی داشته باشیم و بدون تحول در حوزه روش‏شناسی نمی‏توانیم کار درستی در بازسازی علوم انسانی دهیم و نیازمند این هستیم که در بخشهای علوم انسانی به روشن‏سازی اجتهاد بپردازیم.
  وی با اشاره به ‌اهمیت اسلامی کردن علم گفت: اجتهاد و روش‏شناسی فعلی برای اسلامی ‌کردن علوم ‌انسانی کافی نیست، بلکه باید اجتهاد از حوزه گزاره‌های تجویزی و فقهی به سمت گزاره‌های توصیفی تعمیم پیدا کند. لازمه ورود اجتهاد در رویکردهای بازسازی علم دینی این است که در متدولوژی روش شناسی اجتهاد تحولاتی ایجاد نماییم.
  ایشان در ادامه اشاره کرد: بدون اینکه کسی از اجتهاد برخوردار باشد و بدون اینکه خود او به منابع و متون دینی مراجعه کند قادر نیست گذاره‏هایی که در علوم مختلف هستند بر دین عرضه کند و دیدگاه دین را از آن استخراج کند. برخی افراد بر این باورند که علم و دین با هم قابل تلفیق نیستند و هر کدام وادی خاصی را طی خواهند کرد.
  سخنران دوم همایش حجت‌الاسلام احمد واعظی بود که چنین عنوان داشت: بر خلاف برخی تصورات، دین و علم در یک فضای مناسبت می‌توانند با هم تلفیق شوند.
  وی با اشاره به اینکه علم موجود را می‌توان دینی کرد، گفت: عده‌ای معتقدند علم موجود به دلیل اینکه بیشتر ماهیت مادی دارد برای دینی کردن آن باید ویران شود.
  وی با بیان اینکه ما معتقد به حضور گسترده دین در علم هستیم به مراحل حضور دین در ساحت علم اشاره کرد و خاطر نشان نمود: دین می تواند منبع نظریه پردازی در علم باشد.
  واعظی‌خاطرنشان کرد: دین می‌تواند در همه عرصه‌های علمی حضور داشته باشد و میدان حضور و گستره دین محدود به جهت خاصی نیست.
  این ‌استاد حوزه و دانشگاه گفت: با توجه به تکنولوژی‌های مخرب و برنامه‌های پژوهشی غیراسلامی، باید حرکت علم به سمت دین و معنوی شدت گیرد.
  وی تصریح کرد: دینداران می‏توانند آموزه‏های دینی را مبنای هسته مرکزی برنامه پژوهشی خود قرار دهند.
  واعظی با بیان اینکه جامعه ایده‏آل اسلامی از دل آموزه‏های دینی مشخص می‏شود گفت: این امر می تواند علم علوم اجتماعی را در تحلیلها و برنامه‏های پژوهشی به سمتی سوق دهد که جامعه اسلامی را به سمت آرمان های اسلامی رهنمون سازد.
  در ادامه همایش حجت‏الاسلام پارسانیا رئیس دانشگاه باقرالعلوم (ع) وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم به تبیین و تشریح تأثیر بومی‌سازی علوم انسانی در پیشبرد نهضت تولید علم پرداخت و تولید علم جهت بومی شدن را نیازمند آموزشهای مربوط به آن علم دانست و گفت: دستاوردهای آن علم باید به گونه‏ای باشد که محیط آن را طلب کند.
  وی علم را از کلیدی‏ترین واژه‏های تمدن اسلامی نام برد و گفت: با بومی شدن تولید علم می‏توانیم چالش بین حوزه معرفتی علم و دین را شناسایی و به حل آن بپردازیم.


شایان ذکر است ادامه گزارش این همایش به زودی ارائه می گردد.