برگزاری ژورنال کلاب با عنوان «بُعد دینی مقابله؛ پیشرفت هایی در نظریه، پژوهش و عمل»

ارایه دهنده: سید مهدی خطیب دانشجوی مقطع دکتری تخصصی روان شناسی عمومی

موضوعِ ارایه شده در این نشست، ترجمه مقاله ای با عنوان«The Religious Dimension of Coping; Advances in Theory, Research and Practice» است که توسط پارگامنت، آنو، فالب و واچهولتز نگارش یافته و در کتاب روانشناسی دین و معنویت (پالوتزیان و پارک، 2013) به چاپ رسیده است. در این نشست علمی، ابتدا مقاله ارایه گردید و سپس محتوی مقاله توسط حاضرین مورد نقد و بررسی قرار گرفت.  

به گزارش و احد خبر روابط عمومی، ارائه کننده این نشست عنوان داشت: در این مقاله پارگامنت و همکاران وی نظریه مقابله دینی و ابعاد آن را مطرح می کنند و ابتدا به تبیین دیدگاه فروید می پردازند که معتقد بوده دین ذاتاً امری دفاعی است و برای تسکین اضطراب، و اجتناب از رویارویی با واقعیت شکل گرفته است. نویسندگان مقاله سپس این دیدگاه را رد نموده و بر دیدگاه خویش تاکید می ورزند که ماهیت دین چیزی فراتر از دفاع است. آنان بر این باورند که اگرچه این چشم‌انداز هنوز به طور گسترده‌ای در روانشناسی مورد اعتقاد است اما بنیان اندکی برای این نظریه هست و ‌ این چشم‌انداز، کلیشه‌ای بیش نیست؛ کلیشه‌ای که از سویی زندگی دینی را بیش ‌از حد ساده می‌کند، و از سوی دیگر با نوشته های در حال ظهور پیرامون دین، ناسازگار است. نویسندگان مقاله در اثبات ادعای خویش سه دسته تحقیقات ارایه می دهند. مطالعاتی که نشان می دهد به لحاظ نظری و تجربی دین با انواع گوناگونی از کارکردها در مقابله روبروست که فراتر از کاهش اضطراب است، مطالعات تجربی که حاکی از آنند که دین به‌طور کلی با انکار همه‌جانبه موقعیت ارتباط ندارد و نهایتاٌ مطالعاتی که متهم بودن دین به انفعال و رخوت در واکنش به حوادث بحرانی زندگی را رد می کند.

نویسندگان این مقاله در  تلاشی همه جانبه برای شناسایی روش‌های گوناگون مقابله دینی پنج کاردکرد مهم دینی؛ دستیابی به معنا، دستیابی به تسلط و کنترل، دستیابی به خشنودی و تقرب به خداوند، دستیابی به صمیمیت با خداوند و دستیابی به تغییر زندگی را مطرح نموده و برای هر یک از این کارکردها، روش هایی را برمی شمرند. سرانجام نویسندگان رهنمودهای خود را برای تحقیق و عمل ارایه می دهند. آنان معتقدند مطالعات پیرامون دین و مقابله تا اندازه‌ای در طرح، اجرا، و تفسیر توسط محققان حوزه مطالعه علمی دین هنوز محدود باقی مانده است. با فرض اهمیت آن برای بهزیستیِ جسمانی، روانشناختی و اجتماعی مردم، تحقیق در حوزه دین و مقابله باید به‌طور جدی‌تری در حوزه های سلامت و علوم اجتماعی وارد شود. علاوه بر این اگرچه پیشرفت‌های تجربی در مقابله دینی شالوده معقولی پیرامون یافته‌های تثبیت‌شده به‌بار آورده است،‌ اما اکثریت تحقیقات با نمونه‌های آمریکایی  اروپایی سفیدپوست انجام گرفته است و لازم است تا در جوامع مختلف مورد بررسی قرار گیرد.  انجام مطالعات طولی بیشتر، استفاده از روش‌های کمی و کیفی، انجام پژوهش در میان گروه‌های کم‌وبیش نادیده گرفته شده، از قبیل افراد مبتلا به بیماری روانی وخیم و به کارگیری طرح های آزمایشی برای ارزیابی درمان های دین محور، از دیگر رهنمودهای ارایه شده است.

پس از ارائه مقاله، دکتر جان­بزرگی دانشیار گروه روان شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، بررسی مقابله دینی را با ملاحظه مطابقت های فرهنگی، ضرورت جامعه دینی ایران دانست و بر لزوم بررسی مطالعات عمیق تر و یافتن خلاء های موجود در این نظریه و آسیب شناسی آن تاکید کرد. حجت الاسلام و المسلمین دکتر سالاری فر استادیار گروه روان شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در این باره گفت، با توجه به این که در آموزه های دینی موضوع خوف و رجا به عنوان نیروهای انگیزشی در کنار هم مطرح شده است به نظر میرسد که مقابله دینی در نظریه پارگامنت بیشتر معطوف به مقابله های امیدبخش است و مقابله های مرتبط با موضوع خوف کمتر مورد توجه قرار گرفته و لازم است که در مقابله های دینی مبتنی بر آموزه های اسلامی بدان توجه شود. در ادامه حجت الاسلام و المسلمین دکتر آذربایجانی دانشیار گروه روان شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه درباره مقابله دینی گفت: این که ما مفروض بگیریم که مقابله دینی به تمام ناملایمات و مشکلات پاسخ میدهد اولا اثبات آن دشوار است و ثانیا موارد نقض فراوانی دارد، پس لازم است تا متواضعانه تر نسبت به مقابله دینی سخن بگوییم و بهتر آن است که بگوییم مقابله دینی اجمالا برای برخی ناملایمات سودمند است. نکته دیگر آن که در بسیاری از مواردی که ناملایمات حاد است مانند از دست دادن فرزند، اگر مقابله دینی نباشد جایگزین تاثیرگذار و مشخصی را برای آن نمیتوانیم بیابیم. در پایان این نشست علمی بر آسیب شناسی بیشتر مقابله های دینی تاکید شد.