تعارض/ تعاضد علم و دین در کرونا

این ایام با پدیدایی ویروس کرونا و پیامدهای وحشتناک آن بازهم دعوای قدیمی علم ودین رخ نموده ونگاه های افراطی وتفریطی مدعی یا موهم تعارض از بوسیدن و لیسیدن اعتاب مقدسه تا توهین به صلیب نماد مسیحیت دو سوی پیوستاری است که در تعارض، ناهمسویی وناهمدلی علم و دین اتفاق نظر دارند. اما شاید بتوان خوانشی دیگر از این پدیده داشت که بتوان تعاضد وهم افزایی علم و دین را به نظاره نشست. سه فرض/سناریو محتمل برای کرونا وجود دارد که در هر سه فرض می توان این تعاضد را به صورت تکوینی_تجویزی پی گرفت. البته هر یک از فروض سه گانه شواهدی دارد که در حال حاضر هیچکدام به قطعیت نرسیده ودر این مجال مختصر درصدد ارائه قرائن وشواهد هریک نیستیم:
۱.تبیین طبیعی: کوید۱۹ در اثر سلسله فعل وانفعالات طبیعی تکاملی و یا کنش و واکنشهایی در طبیعت به وجود امده و مانند سایر بیماریها از جهت پیشگیری ودرمان است. در این فرض علم با تمام تلاش درصدد تبیین آن و کشف واکسن و شیوه های درمان است. دین و ایمان می تواند علاوه بر انگیزه بخشی به عالمان بر اهتمام بیشتر بر اکتشاف خلقت وسنت الهی، حداقل در کنترل دینداران در مواجهه به ویروس و کاهش اضطراب و استرس آنان و آرامش دهی به ایشان با دعا و توکل همسو با علم معاضدت و مساهمت داشته باشد.
۲. تبیین انسانی: این فرض با دو تقریر مطرح شده نخست بیوتروریسم از سوی امریکا یا دولت دیگر، دوم واکنش طبیعت به مداخله بی حد و حصر انسان در تخریب محیط زیست، گازهای گلخانه ای، آلودگی های آب و هوا و... . در این فرض نیز افزون بر راهکارهای علم ودین در فرض پیشین، علوم انسانی در مهار انسان و دین در مواجهه با ظلم و ستم دولت خاص یا بخشی از انسان ها می تواند رهنمودها و توصیه های قابل توجه داشته باشد. تعاضد علم و دین در اینجا بیشتر و جدی تر خواهد بود، چه آنکه انسان هم در پدیدایی وهم در توقف آن نقش به سزایی دارد اما اهتمام در دعا و درمان فرض پیش در اینچا نیز مورد نیاز است.
۳.تبیین ماوراءالطبیعی: این پدیده را واکنش آسمان و عوامل غیبی الهی به کنشهای نادرست انسانی، گناهان وخطاهای وسیع بشر است. ستم به گرسنگان ومحرومان وکودکان در اقصی نقاط عالم با بی توجهی، گسترش سلاح های عالم سوز، کشتار بیرحمانه مردم کشورهای جهان سوم، همجنس گرایی و... برخی از مقدماتی است که در مورد آنها ادیان گوناگون وعده عقاب وعذاب ومکافات عمل در همین دنیا داده اند. در این فرض نیز افزون بر راهکارهای دو فرض پیشین، تعاضد علم و دین باز هم در مهار و کنترل و بازگشت انسان از خطاهای فاحش جدی تر خواهدبود. علوم انسانی در برملاکردن ظلم وستم انسان نقش بیشتری خواهد داشت اما دین در اینجا نقش پررنگتری در ارائه راههای توبه وبازگشت انسان به سوی حضرت حق دارد و بر انابه وتضرع و استغفار تاکید بیشتر دارد. اما همچنان دین هم از علم بر پیشگیری و درمان استمداد می طلبد و دین برمراجعه ببماران به طبیبان هم تاکید می ورزد.
    بنابر این در جمع بندی نهایی باید بگوییم با فرض صحت یکی از فروض یا ترکیبی از دو یا سه فرض، باید بر تعاضد علم و دین به عنوان راهبرد اساسی برونشد از این معضل پافشاری کنیم وگرمای ایمان را به روشنگری دانش گره بزنیم تا کوکب هدایت رخ نماید.
در این شب سیاهم گم گشت راه مقصود/از گوشه ای برون آی ای گوکب هدایت.

بمنه وکرمه م. آذربایجانی