در حوزه عاشوراپژوهی چه کتاب هایی بخوانیم؟

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به مناسبت ه فرا رسیدن ماه محرم، سه کتاب در حوزه عاشوراپژوهی معرفی کرد.

1. «پژوهشنامه عاشورا ؛ با رویکرد تاریخی به قیام و شهادت امام حسین» اثر محمد سالم محسنی

کتاب حاضر پژوهشی است درباره حماسه تاریخی و ماندگار عاشورا که با حرکت امام حسین (ع) از مدینه آغاز می شود و سپس در امتداد رُخدادهای کربلا و اسارت اهل بیت (ع) تا کوفه و شام و بازگشت به مدینه، برپایه منابع کهن تاریخی و روایی، ادامه می یابد. نگارنده تلاش کرده است تا در یک متن مختصر، یک دوره گزارش مستند از قیام و رویدادهای عاشورا ارائه کرده و در خدمت پژوهشگران، مبلغان و مرثیه سرایان اهل بیت (ع) قرار دهد؛ از سوی دیگر، برخی مطالبی که در منابع امروزی نقل شده و در مرثیه خوانی ها رایج است اما در منابع معتبر و متقدم مستندی ندارند نیز در این کتاب مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. بنابراین، اختصار، ارجاع به منابع درجه اول، داوری و سنجش روایت های متعارض و متناقض و ارائه روایت مستند و منسجم از ویژگی های این اثر است.

۲. «تحول گفتمان در گزارش واقعه کربلا» اثر سیده رقیه میرابوالقاسمی

در فاصله زمانی قرن چهارم تا دهم ه‌. ق، در منطقه وسیعی که به عنوان جغرافیای فرهنگی ایران شناخته شده و مهم‌ترین شاخصه آن، رواج زبان فارسی بود، نگاشته‌ها و سروده‌های فراوانی درباره واقعه کربلا پدیدار شد که هر یک به گونه‌ای، به ثبت یا انعکاس رویداد مذکور پرداخته بودند. این تعدد و تنوع نگارشی، به شکل‌گیری گفتمان‌های چندگانه در گزارش واقعه کربلا و تحولات محتوایی این گفتمان‌ها در دوره زمانی یاد شده انجامید. به‌منظور شناخت دقیق ابعاد این تحولات، مفاهیم مندرج در گزارش‌های مورد بررسی، با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوا و با تکیه بر تجزیه زبانی (واژه‌ها، اصطلاحات، عبارات، و جملات) کمّی‌سازی (سنجش آماری) شده و در پایان مورد تحلیل تاریخی- محتوایی قرار گرفت. نتایج گویای روند صعودی نسبتاً پیوسته تمایل به گفتمان‌های غیرتاریخی در قرون مورد نظر و هژمونیک (مسلط) شدن گفتمان عاطفی، در گزارش‌های فارسی واقعه کربلا است.

۳. «بازتاب تفکر عثمانی در قیام کربلا» اثر حجت‌الاسلام محمدرضا هدایت‌پناه

بازشناسی تفکر سیاسی، مذهبی نیروهای معارض قیام امام حسین (ع) در کوفه و کربلا از موضوعات بسیار مهمی است که با توجه به نقش کوفیان و اتفاق این فاجعه عظیم در حوزه جغرافیای شیعه، شبهات و تهمت‌هایی را متوجه تاریخ تشیع نموده است.
دشمنان شیعه همسو با تبلیغات امویان با این مغالطه و تحریف تاریخ که کوفه پایگاه شیعیان بوده و آنان از یک سو دعوت کنندگان امام و از سوی دیگر سرکوب کنندگان قیام کربلا بوده‌اند؛ در صددند تا شیعیان را مسئول این فاجعه معرفی کرده و عزاداری آنان را یک نوع سرپوش و فریب القاء نمایند. حرکت توابین نیز فرصت مناسبی به‌حزب حاکم داد تا ضمن تبرئه خود، آن را شاهدی بر این مدعا تبلیغ کند.
کتاب حاضر در صدد پاسخگویی به این شبهه است و با ادله و شواهد متقن تاریخی نشان داده که تفکر حاکم بر نیروهای معارض، تفکر عثمانی بوده و کوفی بودن مساوی با شیعه بودن مغالطه‌ای است که پس از فاجعه کربلا جهت تبرئه حزب حاکم به‌طور گسترده تبلیغ شد و نگذاشت تا حقیقت و ماهیت فکری و سیاسی نیروهای معارض آن‌گونه که هست شناخته شود.