الگوبرداری از افعال پیامبر(ص) محدود به گروه خاصی نیست

حجت الاسلام دکتر سیدعلی حسینی‌زاده، دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفتگو با ایکنا از قم، ضمن تعریف سیره گفت: سیره در لغت از ماده سیر و وزن فِعله است. «سیر» دلالت بر حرکت  و وزن آن نیز بر کیفیت حرکت دلالت دارد. در نتیجه سیره به معنای رفتار است. سیره در اصطلاح دو معنا دارد؛ رفتار و شرح و تاریخ زندگی و دیگر معنا، سبک رفتاری که مداوم تکرار شده، است. لذا رفتاری که از بزرگی تکرار می‌شود و دیگران می‌توانند از آن الگو بگیرند؛ سیره است.

وی ادامه داد: پس سبک در معنای سیره نهفته نیست بلکه با توجه به اینکه شخص صاحب سیره، الگو پذیر است، پس سبک او نیز با‌ اهمیت است و باید الگو برداری شود.
 
حسینی‌زاده درباره ارتباط و بیان تفاوت‌های سیره و سنت، بیان کرد: ارتباط سیره و سنت در این است که سنت هم به معنای راه و روش است ولی در اصطلاح کمی متفاوت از سیره است. یکی از معانی اصطلاحی سنت که در علم فقه و اصول بیان شده است، قول، فعل و تقریر معصوم است.
 
وی افزود: بنابر تعریف اصطلاحی سنت، سیره اخص از سنت است به این صورت که سنت شامل قول هم می‌شود اما سیره اینطور نیست. تقریر را هم به نوعی می‌توانیم به سیره ملحق کنیم. تقریر یعنی سکوت همراه با رضایت معصوم از انجام کاری به منظور تایید آن عمل.
 
دانشیار حوزه و دانشگاه ضمن بیان آیه ای از قرآن کریم، بیان کرد: خداوند در آیه ۲۱ سوره مبارکه احزاب می‌فرماید:«لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ؛ قطعا براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نیکوست براى آن کس که به خدا و روز بازپسین امید دارد.»با توجه به این آیه، خداوند پیامبر را اسوه نیکو معرفی می‌کند و با توجه به اینکه یکی از روش‌های تربیتی به صورت کلی و یکی از روش‌های تربیتی قرآنی و اسلامی به صورت خاص؛ روش الگویی است به طوری که در این روش، انسان با مشاهده از فردی الگو می‌گیرد و مطابق آن عمل می‌کند؛ بهترین روش است. لذا خداوند در قرآن کریم نیز به این روش تربیتی اشاره کرده است و پیامبراکرم(ص) را نیز فردی معرفی می‌کند که دارای اسوه حسنه(بهترین روش) است.
 
وی تصریح کرد: کسی که می‌خواهد به بهترین روش تربیت بکند یا تربیت بشود، باید از سیره و روش پیامبر اکرم(ص) استفاده نماید. پس قاعدتا بهترین انتخاب الگو، معصومین(ع) هستند. لذا آنها از گناه و خطا مصون هستند. ما نمی‌توانیم کسی را به عنوان الگو قرار دهیم که خود خطا و گناهان بسیاری دارد. باید احتمال خطا در الگوی ما بسیار پایین باشد یا از انجام اعمال خطا به دور باشند.
 
این استاد دانشگاه در بیان کارکردهای افعال معصومین(ع) گفت: فعل پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) برای ما کارکردهایی دارد زیرا اگر معصوم(ع) عملی را انجام دهند، در مقام تربیت باشند دلالت‌های فراوانی به ما می‌گویند، دلالت بر افزایش انگیزه در انجام آن عمل، تقویت انجام عمل و انجام دقیق آن عمل به صورتی که می‌توانیم عمل را از معصوم الگو بگیریم.
 
ایشان در بیان اهمیت الگو برداری همه مردم از روش معصومین، افزود: همانگونه که پیش‌تر بیان شد، در آیه ۲۱ سوره مبارکه احزاب، در سیاق کلمه «لکم»، (کُم) اشاره به مؤمنین دارد اما این معنا می‌تواند به طور کلی برای هرکس که تشنه تربیت صحیح و خواهان آن است، متعلق باشد. اما اگر کسی بخواهد برای تربیت دیگری از پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) الگو بگیرد، خود باید مربی و تخصص تربیتی داشته باشد تا بتواند از روش‌های تربیتی معصومین(ع) الگو بگیرد.
 
وی ادامه داد: کارکرد رفتار معصومین(ع) چند نوع است، برخی ظاهری و آشکار است که عموم مردم آن را درک کرده و متوجه می‌شوند به عنوان مثال وقتی مردم می‌‌بینند که پیامبر در گوش فرزند تازه به دنیا آمده اذان می‌گوید، آن را اجرا می‌کنند، اما برخی دیگر از کارکردهای رفتار معصومین(ع) نیاز مطالعات تخصصی دارند تا بتوان از آنها الگو برداری کرد.
 
حسینی‌زاده یادآور شد: به عنوان مثال اصول تربیتی چون عینی نیستند، عموم مردم نمی‌توانند متوجه شوند و باید متخصص تعلیم و تربیت باشند و در باب علوم مختلف مثل فقه و اصول اشراف داشته باشند تا بتوانند از مجموعه چندین رفتار معصوم، یک اصل مثل محبت را انتزاع کند.