گزارش بیست و چهارمین جلسه مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی

بیست و چهارمین جلسه مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی در تاریخ 8 مرداد 1404 ساعت 13:20 در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه سالن حکمت برگزار شد. 

ابتدای جلسه آیاتی از قرآن کریم توسط حجت الاسلام احسان بهراملو قرائت شده و در ادامه کلیپ معرفی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برای حضار محترم پخش شد. دبیر محترم مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر سعیدی روشن به عنوان اولین سخنران جلسه، به حاضرین حقیقی و مجازی خیر مقدم گفته و از زحمات دبیر سابق مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر لکزایی در مدت 4 سال دبیری مجمع، تقدیر و تشکر کردند و در ادامه به اهمیت علوم انسانی اسلامی در سطح جامعه پرداختند.

علوم انسانی – اسلامی نرم افزار اداره و مهندسی حکمرانی بر دنیا

حجت الاسلام و المسلمین دکتر سعیدی‌روشن دبیر مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی گفت: با شکل گیری جامعه مدرن و توسعه آن در دنیا با محوریت غرب و همچنین همراهی علوم انسانی با صنعت و دانش در دانشگاه ها، علوم انسانی همراه با نوع تفکر غربی در جوامع نشر یافت و علوم انسانی غربی تقریبا در دنیا تسلط پیدا کرد و بسیاری از یافته های آن به صورتی قطعی تلقی شد. به عبارتی؛ علوم انسانی نوع مهندسی اداره جوامع تلقی می شود. امام خمینی بعد از انقلاب اسلامی با ایده ولایت فقیه نوعی نگاه رقیب با علوم انسانی غربی را مطرح کرد. ایده ای با مبانی خاص در قرآن و حدیث. سمتی جریان امامت از طرف خداوند متعال و طرفی امامت طاغوت. ایده ای که نشان از نقش امامت در تمدن سازی دارد. مقام معظم رهبری نیز در بیانیه گام دوم و پیام یکصدمین سال تاسیس حوزه تاکید بر نگاه به امور جامعه به منزله امور تمدنی کردند. علوم انسانی اسلامی متاسفانه همچنان با نگاه تقلیلی در جامعه پیش برده میشود. در حالی که در حقیقت اصلی ترین مساله مربوط به جامعه است و فراملی و فرافکری و تمدنی است. اگر بخواهیم علوم انسانی در اداره جامعه موثر باشد، باید از حواشی این مساله و خرده نگاه های فرعی گذر کرد. در ادامه دکتر سعیدی روشن به بیان ایده هایی درباره پیشبرد مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی به سخن خود خاتمه بخشیدند.

حکمرانی با علوم انسانی اسلامی تنظیم می‌شود

حجت الاسلام و المسلمین دکتر لک زائی دبیر سابق مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی و رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به عنوان دومین ارائه دهنده، ابتدا از پژوهشگاه حوزه و دانشگاه که دبیری مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی را پذیرفتند تشکر  کردند و در ادامه با تائید بر سخنان حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر سعیدی روشن، فرمودند: مرحله اول در پیشبرد علوم انسانی اسلامی، تبیین است. تبیین آنچه در تحقیقات به آن رسیده ایم. مرحله دوم، ترویج است. و مرحله سوم، اقامه است. همانطور که خداوند متعال در آیه 13 سوره شورا به اقامه دین توصیه کرده است. نرم افزار اقامه نیز حکمرانی است که آن حکمرانی با علوم انسانی اسلامی تنظیم میشود. چند اقدام برای دوره جدید مجمع قابل طرح است؛ 1. هر یک از پژوهشگاه ها محور یک بحث و رشته تخصصی شوند و در آنها دبیر خانه تشکیل دهند. و اعضای رشته هر پژوهشگاه با آن کمیته ارتباط داشته باشد. به عبارتی؛ هر پژوهشگاه یک دبیرخانه. ثمره این ایده، پرهیز از موازی کاری است. 2. مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی به عنوان حلقه وصل بین پژوهشگاه ها و دبیرخانه ها رابطه کاری آنها را توسعه و ارتقاء بخشد. برای مثال؛ مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی به پژوهشگاه هایی که پیشبرنده ایده ای خاص هستند، از  پژوهشگران دیگر پژوهشگاه ها برای همکاری معرفی کنند.

لزوم اتفاق پژوهشگاه ها بر روش واحد در علوم انسانی اسلامی 

حجت الاسلام و المسلمین دکتر برنجکار رئیس پژوهشگاه علوم قرآن و حدیث به عنوان سومین ارائه دهنده، ابتدا از زحمات حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر لک زائی بابت 4 سال دبیری مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی خصوصا به خاطر تلاش هایی که در هفته پژوهش و از حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر سعیدی روشن به جهت قبولی دبیری مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی تشکر کردند. در ادامه مادی و حیوانی بودن تمدن غربی را دلیل انسداد و بن بست تمدن غربری خواندند. همچنین مقدمه تمدن سازی و حکمرانی موفق با علوم انسانی اسلامی را در رسیدن (و اتفاق) پژوهشگاه ها بر روش واحد علوم انسانی اسلامی برشمرد. در نهایت به نقش مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی و تلاش های آن در راستای این اتفاق نظر، حداقل در بین اعضای این مجمع توجه داد. 
در ادامه جناب آقای دکتر هراتی قائم مقام وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در علوم انسانی-اسلامی، که در جلسه حضور داشتند نیز به عنوان چهارمین ارائه دهنده، به جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر سعیدی روشن به جهت دبیری مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی تبریک گفتند و آرزوی موفقیت برای دوره جدید مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی کردند. 

نقش فناوری را در پیش برد علوم انسانی اسلامی جدی بگیریم

حجت الاسلام و المسلمین دکتر بهرامی رئیس محترم مرکز تحقیقات کامپیوتر علوم اسلامی نور به عنوان پنجمین ارائه دهنده به دبیر مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی این سمت جدید را تبریک گفته و در ادامه به مساله فناوری دیجیتال و نقشی که در حوزه علوم انسانی بر عهده دارد به عنوان ابزار شتاب بخش و یا دانش جدید در جهت تولید دانش و سلسله مراتب رشد دانش اشاره کرد. همچنین افزود؛ جلساتی در دوره قبل برای اعضای فناوری پژوهشگاه ها  برگزار شد و اتفاق خوبی بود (که باید ادامه یابد). اما باید نقش فناوری را در پیش برد علوم انسانی اسلامی جدی گرفت و بیشتر توجه کرد. 

لزوم ورود به فاز اجرایی شدن تعامل پژوهشگاه ها

حجت الاسلام و المسلمین دکتر عزیزان رئیس پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه السلام به عنوان ششمین ارائه دهنده، ایام اسارت آل الله علیهم السلام را تسلیت گفته و دبیری مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی را به جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر سعیدی روشن تبریک گفته و از حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر لکزائی نیز به جهت 4 سال دبیری این مجمع تقدیر نمودند. ایشان در ادامه به لزوم ورود به فاز اجرایی در همکاری بین پژوهشگاه ها پرداختند و اشاره کردند؛ تقریبا هر پژوهشگاهی دارای مزایایی منحصر است که باید دیگر پژوهشگاه ها از پژوهشگاه در آن مزیت استفاده کنند. همچنین جهت رسیدن به این مهم؛ معاونت های پژوهشگاه ها با یکدیگر وارد تعامل شوند تا خروجی خوبی از تعاملات بین پژوهشگاه ها صورت پذیرد.     

ضرورت محاسبه پیشینه عملکرد پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی 

 دکتر شه گلی نماینده دکتر واله از موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، به عنوان هفتمین ارائه دهنده به چند نکته اشاره کردند که مهمترین آنها عبارت اند از؛ 1. نباید خود را متوقف بر پاسخگویی به اشکالات مخالفین کنیم و باید از این مرحله گذر کنیم و وارد اجرایی شویم. و لذا در تایید سخن آقای دکتر لکزایی، باید مساله شکل گیری دبیرخانه های علمی تخصصی برای هر پژوهشگاه اتفاق افتد. 2.  در تایید سخن آقای دکتر برنجکار، لزوم بر توجه به روش انجام گیرد تا طبق رسالت مورد نظر، روش را تنظیم کنیم. 3. باید از بحث محتوایی گذر کرد تا به سیاست گذاری برسیم. 4. از کارهای جزیره ای پرهیز کرد. 5. پیشینه فرایند 50 سال گذشته پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی را محاسبه کنیم. 6. نظام اولویت مسایل پژوهشگاه ها بزودی واحد شود. 7. حضور موثر پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی در عرصه بین الملل در راستای شناسایی آثار. 8. نیاز پیشبرد علوم انسانی اسلامی مسائل بر اساس نیاز جامعه. 

مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی حلقه وصل پژوهشگاه ها

 دکتر داودی به عنوان هشتمین ارائه دهنده در ابتدا با تسلیت شهادت حضرت رقیه سلام الله علیها، از جناب حجت الالسلام و المسلمین آقای دکتر لکزایی تشکر کرده و این سمت جدید را به جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر سعیدی روشن تبریک گفتند. ایشان فرمودند؛ یکی از ثمرات مجمع، ایجاد حلقه ارتباط بین پژوهشگاه ها و خروج آنها از حالت جزیره ای است. همچنین مجمع شورای تخصصی برای هر رشته میتواند موثر در حل این مساله شود. به جهت بالایی شأن بحث علوم انسانی اسلامی در شورای تحول علوم انسانی در شورای عالی انقلاب فرهنگی، لزوم به همکاری مجمع با شورای تحول علوم انسانی ضروری است. تبیین و بین المللی سازی علوم انسانی اسلامی ضرورتی است. از اینرو ورود نشریات حوزوی ذیل نشریات دانشگاهی برای نمایه بیشتر و امتیاز بیشتر ضروری است. و در نهایت شکل گیری کارگروه آموزش و پرورش در راستای تولید محتوا برای تربیت دانش آموزان خصوصا سمپاد نیاز مبرم است. 

لزوم شناسایی نسبت مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی با مراکز هم سطح

 دکتر ابطحی عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به عنوان نهمن ارائه دهنده به نکات ذیل اشاره فرمودند؛ 1. سه مرکز هم اکنون محل جلسه نمایندگان مراکز علوم انسانی اسلامی است؛ یکی. مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی، دو. کارگروه علوم انسانی اسلامی شورای تحول، سه. ستاد راهبردی علوم انسانی اسلامی. باید نسبت بین این سه مرکز در راستای جلوگیری از موازی کاری صورت پذیرد. نباید هزینه های اضافی در راستای سیاستگذاری انجام پذیرد. 2. دو مراکز حوزوی مرتبط با علوم انسانی اسلامی حتی اگر پژوهشگاه نیستند نیز وارد این مجمع شوند. 3. لزوم تاسیس مرکز خبرگزاری تخصصی تحولات علوم انسانی اسلامی. 4. نشریات بین المللی و اقدامات بین المللی صورت پذیرد. 

لزوم حمایت از شأن پژوهشگاه ها در وزارت علوم  

 دکتر ارشدی رئیس پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی به عنوان دهمین ارائه دهنده به مساله شأن پژوهشگاه و پژوهشکده در نظام آموزشی وزارت علوم اشاره کردند و گفتند مجمع میتواند به عنوان یک صنف پیگیری این مساله شود. 

آمادگی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در راستای همکاری با پژوهشگاه ها 

 دکتر حسین قافی معاون اداری، مالی و تامین منابع پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در ادامه به همکاری این پژوهشگاه با همه کارگزاران پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی اعلام آمادگی کردند.   

جمع بندی جلسه

حجت الاسلام و المسلمین دکتر سعیدی روشن در پایان جلسه سخنان ارائه دهندگان را جمع بندی کردند و با لزوم برگزاری جلساتی بین معاونان و رؤسای پژوهشکده ها و یا ریز مسئولین در راستای هم افزایی در چهار محور کلان ذیل، ختم جلسه را اعلام کردند: 1. شناسایی ظرفیت های خاص هر پژوهشگاه و همچنین ظرفیت های مشترک و بررسی چگونگی همکاری و هم افزایی فعالیت ها در قلمرو علوم انسانی اسلامی، 2. شناسایی بایسته های پژوهشی در قلمرو علوم انسانی اسلامی و تعیین اولویت ها بر اساس نیازهای علمی محض، یا نیازهای مربوط به حوزه نیازهای اجتماعی و نظام اسلامی به ویژه با رویکرد تمدنی و اهتمام به بیانیه گام دوم  رهبر معظم انقلاب دامت برکاته و بیانیه یکصدمین سالگرد تأسیس حوزه علمیه، 3. بررسی روش شناسی علوم انسانی اسلامی و حتی المقدور ترسیم یک روش مدللّ در پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی، با تأکید بر محوریت روش تفقهی اجتهادی مبتنی بر عقل و وحی و علم تجربی قطعی در مطالعات علوم انسانی اسلامی، 4. بررسی و ارائه راهکارهای ارائه یافته ها علوم انسانی اسلامی به ذی نفعان و مخاطبان، و روئیت پذیر نمودن علوم انسانی اسلامی در سطح ملی و بین المللی.