نشست علمی مبانی نظری و وجوه اشتراک و اختلاف حقوق بین الملل بشر دوستانه و حقوق بشر برگزار شد

    نشست علمی مبانی نظری و وجوه اشتراک و اختلاف حقوق بین الملل بشر دوستانه و حقوق بشر روز پنج شنبه 22 دیماه سال جاری با حضور  پروفسور مارکو ساسولی، استاد و مدیر دپارتمان حقوق بین الملل دانشکده حقوق دانشگاه ژنو در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد. در این نشست علمی که به میزبانی گروه حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد ریاست پژوهشگاه، جمعی از پژوهشگران، صاحب نظران و اعضای هیات علمی مراکز علمی و پژوهشی حضور داشتند. 
  در این نشست که دبیری آن را حجت الاسلام و المسلمین سید جواد ورعی مدیر وعضو هیات علمی گروه حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به عهده داشت، حجت الاسلام و المسلمین محمد سروش محلاتی عضو هیات علمی گروه حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن هاشمی عضو هیات علمی دانشگاه مفید[متن مقاله]، دکتر طباطبائی عضو هیات علمی پردیس قم دانشگاه تهران[متن مقاله] سخنرانی کردند و شرکت کنندگان درباره مبانی نظری و وجوه اشتراک و اختلاف حقوق بین الملل بشر دوستانه و حقوق بشر، گفتگو کردند.[فایل صوتی نشست]  رئوس کلی این گفتگو به شرح زیر می باشد:

حمایت از انسان در مقابل تعرض و فراهم آوردن شرایط حیات توام با کرامت

الف) تعریف. شاخه ای از حقوق بین­الملل با هدف کنترل و محدود ساختن خشونت در مخاصمات مسلحانه از طریق:

-          خودداری از اعمال خشونت علیه، و آسیب رساندن به، کسانی که اساساً در مخاصمه مشارکت مستقیم ندارند (مانند شهروندان غیرنظامی) و همچنین کسانی که دیگر در روند عملیات خصمانه مشارکت مستقیم ندارند (مانند مجروحین، نظامیان یا پیکارجویان تحت بازداشت و یا کسانی که تسلیم شده­اند)؛           

-          تحدید خشونت به میزان لازم برای نیل به هدف مخاصمه که همانا صرفاً تضعیف پتانسیل نظامی دشمن می­باشد.

 

ب) بی­طرفی درخصوص مشروعیت مخاصمه: تمایز و تفکیک مطلق میانius ad bellum و  ius in bello

-          حقوق بین­الملل بشردوستانه مخاصمه مسلحانه را ممنوع نمی­کند؛

-          ممنوعیت مخاصمه مسلحانه به منشور سازمان ملل متحد و قوانین داخلی مربوط است؛

-          حقوق بین­الملل بشردوستانه مخاصمات مسلحانه را کنترل می­کند.

 

ج) اصول حقوق بین­الملل بشردوستانه

-          اصل تفکیک

-          اصل ممنوعیت ایراد آسیب­های غیرضروری

-          اصل تناسب

-          اصل ضرورت نظامی

د) حقوق بین­الملل بشردوستانه و مخاصمات مسلحانه غیربین­المللی

-          براساس حقوق بین الملل بشردوستانه، هم دولت و هم گروه مسلح غیردولتی صاحب حق و تکلیف هستند؛

-          اعمال حقوق بین الملل بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه غیربین­المللی منجر به موارد زیر نمی شود:

-          بین­المللی شدن مخاصمه،

-          تجویز مداخله خارجی،

-          اعطای جایگاه حقوقی خاص به گروه مخالف مسلح،

-          ممانعت از دولت برای غلبه بر گروه مخالف متخاصم.

 

 

و) سازگاری با موازین مهمترین ادیان جهان از جمله شریعت اسلام

 

-          ریشه­های حقوق بین الملل بشردوستانه در اسلام؛

-          قواعد معاهداتی و عرفی حقوق بین الملل بشردوستانه بعنوان بخشی از حقوق اسلامی؛

-          را­هکارهای رافع ناسازگاری­های احتمالی.

الف) حقوق بین­الملل بشر نظامی است مشتمل بر هنجارهای بین­المللی با هدف حمایت و اشاعه حقوق بنیادین تمامی ابنای بشر.

ب) این حقوق که فارغ از هرگونه تبعیض، ذاتی همه افراد بشر هستند؛ جدایی­ناپذیر، مرتبط و در وابستگی متقابل نسبت به یکدیگر می­باشند.

ج) حقوق بین­الملل بشر نظامی است حاوی حقوق و تکالیف.

د) حقوق بین­الملل بشر پاره­ای از تعهدات ایجابی و سلبی را بر عهده دولتها می­گذارد به منظور حمایت و اشاعه حقوق و آزادیهای اساسی افراد و گروه­ها.

چهار) تفاوت­های کلاسیک

الف) اصل اعمال قانون خاص:

-          ترجیح قاعده­ای که نسبت به موقعیت هدف، پوشش دقیق­تر، جزئی­تر و مرتبط­تری را ارائه می­دهد؛

-          لحاظ این نکته که حقوق بین­الملل بشر نسبت به حقوق بین­الملل بشروستانه جدیدتر است؛

ب) اعمال اصل قانون خاص:

-          مخاصمات مسلحانه بین­المللی: حقوق بین­الملل بشردوستانه به طورکلی قواعد معین­تری را درخصوص موقعیت­های مورد نظر داراست؛

-          مخاصمات مسلحامه غیربین­المللی: در اکثر موارد اعمال هر دو نظام حقوقی به نتایج مشترکی منتهی می­شود؛ با این وجود که اعمال یکی از این دو ممکن است جزئیات بیشتری را ارائه دهد.

ج) چالش­ها

-          قابل پذیرش بودن حملات در مخاصمات مسلحانه غیر بین­المللی. اعضای گروه مسلح غیردولتی را  می­توان هدف حمله نظامی قرار داد؛

-          مادامی که آنها سلاح بر زمین نگذاشته­اند (همانند رزمندگان در مخاصمات مسلحانه بین­المللی)؛

-          تنها زمانی که مستقیماً در مخاصمات مشارکت فعال دارند (همانند غیرنظامیان)؛

-          تنها اگر نتوان آنها را دستگیر نمود (همچنانکه حقوق بین­الملل بشر مقرر کرده است).

 

-          قابل پذیرش بودن بازداشت افراد در طول مخاصمات مسلحانه غیربین­المللی. اعضای گروه مسلح غیردولتی که به دست دولت افتاده­اند را میتوان بازداشت نمود:

 

-          بدون نیاز به هیچ تصمیم قضایی فردی تا پایان عملیات خصمانه (همانند اسرای جنگی در مخاصمات مسلحانه بین­المللی)؛

-          تنها در محضر دادگاه یا (در صورت تعلیق این حق) ضمن رعایت حق فرد موردنظر بر کنترل صحت بازداشت توسط یک مرجع بی­طرف (همچنانکه حقوق بین­الملل بشر مقرر کرده است).

الف) در مقام عمل، اعمال این دو نظام حقوقی تا به حال در اکثر موارد به نتایج مشابه منجر شده است.

ب) در مواردی که اعمال این دو نظام حقوقی به نتایج متفاوت منتهی شده، اختلاف بیشتر مربوط به تفاوتهای نوعی این دو نظام بوده است چراکه هر یک برای موقعیتی خاص طراحی شده­اند و قواعدشان کاملاً یکسان نیست. در غیر اینصورت، اگر قواعد بی توجه به نیازهای موقعیت خاص خود طراحی می­شدند، به دلیل غیرواقعگرایانه بودن، اجرا نمی­شدند.

ج) معهذا، در موارد اختلافی، فعالین این عرصه نیازمند اصول راهنما برای یکسان سازی پاسخ­های متفاوت این دو نظام حقوقی به موقعیت­های واحد هستند.

د) تمامی کسانی که در حوزه اجرا و تحقق قواعد یکی از این دو نظام حقوقی فعال هستند می­بایست کاملاً با ملاحظات فنی تخصصی دیگر نظام حقوقی آشنا باشند.


»» فایل صوتی نشست