نقد و بررسی «اطلس تاریخ اسلام»

نقد و بررسی «اطلس تاریخ اسلام» - بنائی، مرادی نسب، الویری، منتظرالقائم زمان: دوشنبه 2 بهمن 1391 مکان: برگزار کنندگان: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه و مؤسسه اطلس شیعه مدیر پروژه «اطلس تاریخ اسلام»: حجت الاسلام و المسلمین ابوالفضل بنائی ناقدین: دکتر اصغر منتظر القائم، دانشیار دانشگاه اصفهان حجت الاسلام و المسلیمن حسین مرادی نسب، استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه حجت الاسلام و المسلمین دکتر محسن الویری، استادیار دانشگاه باقرالعلوم(علیه السلام) ناقدین تلاش می کنند ساختار مباحث جغرافیایی، نقشه ها و تصاویر، اطلاعات و معلومات تاریخی این اثر را در بوته نقد قرار داده تا میزان اعتبار و موفقیت آن را مشخص سازند گزارش نشست: دانلود گزارش -------------------------------------------------------------------------------- pdf- 990kb کارکرد نقشه‌‌ها و اطلس های در مطالعات تاریخی حسین مرادی نسب توجه به اطلس در علوم مختلف امرزه در جهان علم ودانش به اطلس در رشته های گوناگون علمی توجه می شود و محققان و پژوهشگران بسیاری در به وجود آوردن انواع اطلس ها علمی تلاش می کنند تا بتواند به سؤالات وپرسش های علمی خود از تصاویر و نقشه های و نمودارهای ارائه شده، نسبت به موضوعات مختلف پاسخ مطلوبی پیدا کنند و به مجهولات مکانی که مشخص نبوده یا در طول زمان تغییر یافته است جواب صحیح ارائه دهند . از این روی در تحقیقات مختلف طبیعی و انسانی در جغرافیا، نیازمند به روش‌ها و تکنیک‌های علمی است و نقشه و تصویر یکی از آن ابزارهای اساسی است که در پژوهش‌های جغرافیا ی تاریخی و مواردی از این قبیل مورد نیاز محققان است تا با استفاده از آن، بتوان به نتایج کارآمدتر در پژوهش‌ها و تحلیل‌ها دست یافت. همواره کاربرد نقشه‌ها و اطلس ها در پژوهش ها مورد توجه است و پژوهشگران ضرورت آن را برای تعیین و ساختار وشناخت طبیعت منطقه ، شهر یا کشور درمی یابند. در تهیه اطلس‌ها افزون بر بکارگیری نقشه ها، تصاویر، نمودار، جداول، جهت ها و نشان دادن تصاویر موضوع مورد بحث، می‌توان از متون و نوشته ها بهره برد. به‌طور کلی می توان گفت اطلس ها کتاب های هستند که دربردارنده نقشه‌ها، جداول، طرح های گرافیکی، تصاویری و نمودارها در موضوع خاص آن علم است. مبنای تهیه اطلس ها، مکان و موقعیت فضایی پدیده‌ها است که ویژگی‌های آنها را در مناطق مختلف جغرافیایی نشان می‌دهد. به خصوص آنکه امروزه از تصاویر ماهواره به بهترین شکل ممکن می توان برای تبین یک نقطه کمک گرفت. پس با در نظر گرفتن «مکان» به عنوان یک عامل اصلی و اساسی در عینی‌سازی مفاهیم، اطلس‌هایی را در موضوعات مختلف پدید آورد. در اطلس تاریخی اطلاعات بسیاری از آثار بجای مانده از انسان در دوره های مختلف اعم از رفتار، آداب و رسوم، فرهنگ و هنر، تمدن، قومیت و قبیله ای، توزیع مکانی قبایل و اقوام و موارد دیگر مورد بررسی قرار می گیرد. از طرفی در گذشته برای بدست آوردن اطلاعات، منابعی یکسانی وجود نداشت. از طرفی دیده می شود برای مقایسه شناخت آثار باستانی دوره های کهن و بررسی تاریخ دوره های جدید که در اثر پیشرفت های تمدنی و فرهنگی به وجود آمده است، امروزه به عنوان یکی از منابع اساسی نزد مؤرخان و محققان برای شناخت بهتر آن آثار است. با این حال برای پدید آوردن یک اطلس تاریخی به ویژه در باره تاریخ اسلام باید به آثاری مانند تاریخ، جغرافیا، حدیث رجال، تفسیر، لغت، نسب، فرهنگ نامه و تراجم نگاری، تک نگاریها، سیره و مآخدی دیگر مراجعه کرد تا اطلس‌ها بر اساس مستندات، مدارک و آثار مرتبط با تاریخ اسلام باشد که در ساختار آن، طبقه بندی مکانی و زمانی مشخص گردد و بتوان بر اساس منابع مختلف نقاط مبهم را در تاریخ اسلام روشن کرد. در دهه ای اخیر تدوین اطلس‌های دینی [مانند الاطلس التاریخی للعالم الاسلامی از محمود عصام المیدانی ، اطلس الحضاره الاسلامیه از اسماعیل راجی فاروقی و لویس لمیاء فاروقی، اطلس السیرهالنبویه شوقی ابو خلیل، اطلس الفتوحات الاسلامیه احمد عادل کمال و... نام برد] در بین پژوهشگران مسلمان که بیشتر میان اهل سنت و نیز شیعیان رواج پیدا کرده است. به عنوان مثال می توان از «اطلس تاریخ اسلام» از حسین مونس که به فارسی ترجمه شده است یاد کرد و همچنین نخستین «اطلس شیعه» که به همت استاد عالی قدر حضرت حجه الاسلام والمسلمین دکتر رسول جعفریان به چاپ رسیده است نام برد. اطلس شیعه یکی از منابع پژوهش در اسلام است که از اعتبار و جایگاه رفیعی در جامعه علمی برخوردار است. هم چنین کتاب «اطلس تاریخ اسلام» نخستین تالیفی است که در ایران به همت مؤسسه اطلس شیعه شناسی در قم به مدیریت جناب آقای حجه الاسلام والمسلمین ابو الفضل بنائی کاشی تحت اشراف حضرت آیت الله عزیز خوش