سخنرانی رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در افتتاحیه کنفرانس بین المللی رهیافت معنویت خداسو در مواجهه با کرونا

بسم الله الرّحمن الرّحیم

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبّ‏ِ الْعَالَمِین وَ صَلَّی اللهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطّاهِرین.

آقایان و خانم­ های محترم اجازه می­ خواهم به شما از طرف همه پژوهشگران و کارکنان پژوهشگاه حوزه و دانشگاه خوش آمد عرض کنم. حضور شما به عنوان  مشارکت کننده و اراِئه دهنده مقاله و یا به عنوان میهمانان همایش «رهیافت معنویت خداسو در مواجهه با بیماری کرونا» را برای پژوهشگاه حوزه و دانشگاه فرصتی در راستای ماموریت علمی تلقی می کنیم و آن را پاس میداریم.

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با دستور حضرت امام خمینی(ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران برای پشتیبانی و بارور کردن بخشی از آرمان ملت ایران بوجود آمد و در راستای ماموریت خود برای تحول در حوزه علوم انسانی یعنی روزآمدی، بومی سازی، اسلامی سازی و کارآمد سازی آن علم موفقیت ­هایی را برای جامعه علمی کشور خصوصا دانشگاه­ها رقم زده است. انتشار بیش از 500 جلد کتاب به عنوان منابع درسی، کمک درسی؛ بیش از هزار مقاله و یا ارائه و تدوین نظریات و اندیشه­ های بنیادی، مشاوره به دستگاه­ های اجرایی و مشارکت در دهها کمیته، کمیسیون و هسته­ های فعال علمی و برگزاری همایش­های ملی، بین ­المللی و کرسی­های علمی، تنها بخشی از فعالیت­های این پژوهشگاه است.

بر خود لازم می­دانم از همه همکاران محترمم در پژوهشکده علوم رفتاری خصوصاً گروه روان­شناسی، پژوهشکده علوم اجتماعی خصوصاً گروه جامعه ­شناسی و پژوهشکده علوم اسلامی خصوصاً گروه فلسفه و کلام تشکر و قدردانی نمایم. شروع همایش بین­ المللی دو روزه «رهیافت معنویت خداسو در مواجهه با بیماری کرونا» حاصل تلاش این دوستان و همکارن محترم مشارکت کننده از مجامع علمی داخلی و بین­ المللی می­باشد که امیدوارم آغاز گفتگوهای مستدام و همکاری بیشتر بین پژوهشگاه و آنان باشد.

این همایش در حقیقت  به دو بخش فلسفه الهی و فلسفه طبیعی در تقسیم ارسطویی مربوط می­ شود و گفتمان علمی بین این دو حوزه را میّسر ساخته است. گفتمانی که قرآن کتاب مقدس ما مسلمانان به کرّات و دفعات  بشریت را به این دو حوزه فراخوانده و از ما خواسته است به این سنت الهی توجه فرماییم که در خشکی و دریا به سبب اعمال زشتی که مردم به دست خود مرتکب شدند فساد و تباهی نمودار شده است تا خدا کیفر برخی از آنچه را انجام داده ­اند به آنان بچشاند باشد که از گناه و طغیان برگردند (ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ «روم؛ 41») و در آیه 42 می­فرماید: (قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الَّذِینَ مِنْ قَبْلُ کانَ أَکْثَرُهُمْ مُشْرِکِینَ«روم؛ 42») بگو ای پیامبر در زمین بگردید و سیر کنید پس با تامل بنگرید که سرانجام کسانی که پیش­تر بودند چگونه بود.

در آیه 9 سوره روم (... فَما کانَ اللَّهُ لِیَظْلِمَهُمْ وَ لکِنْ کانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ«روم؛ 9») نیز اشاره دارد که این بلایا  ستمی بود که خود اقوام بر خود روا داشتند و از جانب خدا نیست.

البته گاهی قرآن مشکلات مختلف را بلا و آزمایش نیز دانسته است. (وَفِی ذَلِکُمْ بَلَاءٌ مِنْ رَبِّکُمْ عَظِیمٌ «بقره؛ 9»).

ما قائل به این هستیم که خداوند فیض مطلق است و او غنی و بی ­نیاز از جمیع جهات است و قائلیم آنچه می ­بینیم بخشی از جلوه ­های هستی مطلق و کمال  لایتنهی است لذا وقتی با آنچه به عنوان امراض، خرابی و فساد مواجه می ­شویم در رابطه با وجودات و موجودات محدود مثل ما  اتصاف به این اوصاف صحیح است و معنی پیدا می­ کند وگرنه اگر تمام کُرات و کهکشان­ هایی که بشر به آن دست یافته و شناخته است با هم معدوم گردد باز در مقابل هستی مطلق و بی­ نهایت هیچ است چرا که هر عدد هرچند بزرگ وقتی بر بی ­نهایت تقسیم گردد حاصل آن صفر و هیچ است.

به عبارت دیگر جهان هستی مطلق و کمال مطلق و تعالی مطلق است و این بشر  و مخلوقات دیگر هست که در مقابل آنچه شرور یا امراض و بلاء می­نامیم دچار منقصت و مشکل می­شود. در مقیاس با  هستی مطلق شر و نقص و آزمایش و ابتلاء معنا ندارد و ما هستیم که دچار آن می­گردیم و قرآن منقصت را گاه حاصل اعمال خودمان می­داند و بازتاب و انعکاس رفتارمان قلمداد می­کند. کرونا نیز ممکن است یک مجازات بشریت به عنوان نوع بشر باشد چرا که «کُلکمْ راعٍ، وَ کُلکمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیتِهِ.»؛ همچنان که ممکن است یک آزمایش و ابتلاء برای نوع بشر بوده باشد تا به خود و خدا برگردیم.

در پایان لازم می­دانم از فقیه و کلامی شیعه قرن 13 هجری قمری جناب شیخ حسین بحرانی نویسنده کتاب «الطریق الی الله» یاد کنم که او از قرآن و کلام أئمه علیهم ­السلام برداشت کرده است که هر عملی که از هر فرد یا هر مخلوق و یا شیء رخ دهد در همه اشیاء و مخلوقات تاثیرگذار است. به گفته او هستی هوشمند است  چون جلوه ه­ایی از عقل مطلق و هوشمندی مطلق است. بنابراین اعمالی که در راستای کمال و تعالی مطلق نباشد بر ما که خود محدود به حد هستیم تاثیر منفی دارد ولی در کل هستی به دلیل بی انتهایی تاثیری ندارد که (اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ العالَمینَ«آل عمران؛ 97»).

بیاییم از رخداد کرونا درس بگیریم و به این آیه قران برگردیم که (وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‌ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ«اعراف؛ 96»). به این نیز اعتقاد داریم و شاید موضوع کرونا مصداق یک رمز و راز الهی باشد. (عالِمُ الْغَیْبِ فَلَا یُظْهِرُ عَلَى غَیْبِهِ أَحَدًا«جن؛ 26»)  (إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ«جن؛ 27»)

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته