بررسی آیات قرآنی مربوط به جنگ‌های پیامبر(ص) و یهود با نقد شبهات

محمدرضا عزتی فردویی نویسنده کتاب "قرآن و یهود حجاز(نقد شبهات قرآنی جنگ‌های پیامبر اکرم(ص) با یهود)" در معرفی کتاب خود بیان کرد: این کتاب برگرفته از رساله دکتری بنده است که در سال 1398در دانشگاه قم با راهنمایی سیدرضا مؤدب دفاع شد و در سال 99 در جشنواره پایان نامه‌های برتر قرآنی کشور رتبه دوم را کسب کرد و در سال 1400، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه آن را با عنوان "قرآن و یهود حجاز" به چاپ رساند.

وی ادامه داد: این کتاب دارای 5 فصل است و تلاش شده تا در این 5 فصل به شبهات قرآنی جنگ‌های پیامبر(ص) با یهود پاسخ داده شود که فصل اول شامل کلیات و مفاهیم در مورد جهاد و جنگ‌های پیامبر(ص) و بخشی از تاریخ یهود که در قرآن کریم به آن پرداخته شده، است.

عزتی فردویی گفت: فصل دوم شامل نقد شبهه پیمان‌شکنی پیامبر(ص) در جنگ بنی‌قینقاع در آیه 58 انفال است؛ فصل سوم نیز به نقد شبهه تخلفات جنگی پیامبر(ص) در جنگ بنی‌نضیر از جمله کوچ اجباری، قطع درختان بنی‌نضیر، مصادره اموال و ... که در آیات ابتدایی سوره حشر به این موارد اشاره شده است، می‌پردازد.

وی افزود: فصل چهارم شامل نقد شبهه معروف قتل عام بنی‌قریظه در آیه 26 احزاب و فصل پنجم شامل نقد شبهه مادی‌گرایی پیامبر(ص) در آیات 19 و 20 سوره فتح است.

عزتی فردویی در بیان اهمیت و هدف کتاب تصریح کرد: جنگ‌های پیامبر اکرم(ص) همواره با شبهاتی مواجه بوده و پژوهشگران تاریخ و سیره نیز تلاش کرده‌اند تا به این شبهات پاسخ دهند، اما در کتاب" قرآن و یهود حجاز" به دو دلیل تلاش شده است تا با استفاده از قرآن به شبهات یاد شده پاسخ داده شود که در ادامه بیان می‌شود.

نویسنده کتاب "قرآن و یهود حجاز گفت: نکته اول این است که کتاب‌های تاریخی در زمینه جنگ‌های پیامبر(ص) با یهود از اعتبار لازم برخوردار نیستند و حتی سیره‌نویسان متقدم از جمله ابن‌اسحاق و واقدی متهم هستند که این روایات را از یهود اقتباس کرده‌اند و دوم آنکه برای اثبات شبهات یاد شده به آیات قرآن استناد شده است، از این رو بررسی تفسیری آیات مربوط به جنگ‌های پیامبر(ص) و یهود با تأکید بر نقد شبهات، هدف اصلی کتاب "قرآن و یهود حجاز" است.

وی در مورد محتوای کتاب و نقد شبهات بیان کرد: برای نقد شبهات یاد شده از دو روش پاسخ‌های نقضی و پاسخ‌های حلی استفاده شده است که در ادامه این شرح داده می‌شوند.

عزتی فردویی گفت: در پاسخ‌های نقضی، نویسنده با استفاده از مبانی اخلاقی جهاد در قرآن به نفی شبهات یاد شده پرداخته‌ است و از جمله مبانی اخلاقی جهاد که در این کتاب به آن‌ها اشاره شده است، عبارتند از مبنای حرمت اعتداء؛ برای مثال مفسران از اطلاق آیاتی مثل «لاتعتدوا...» نفی هرگونه اعتداء و ظلم را استنباط کرده‌اند.

وی افزود: مبانی دیگری نیز مانند حرمت فساد، حرمت نقض معاهده، حرمت استضعاف جمعیت و کوچ اجباری، حرمت مجازات افراد بی‌گناه،  نهی از مادی‌گرایی در جهاد، تأکید بر حسن همجواری، تأکید بر اجرای عدالت و ... به عنوان پاسخ‌های نقضی در این کتاب به آن‌ها پرداخته شده است.

نویسنده کتاب "قرآن و یهود حجاز" گفت: برای مثال آیات بیانگر حرمت اعتداء، شبهه قتل‌عام بنی‌قریظه در حالت اسارت را نفی می‌کنند و اگر گفته شود مجازات بنی‌قریظه اعدام بوده است، این حکم مخالف قاعده عدالت در جهاد است، چنانکه امام صادق(ع) در تفسیر آیه 33 سوره مائده می‌فرماید:" انما جزا المحارب علی قدر استحقاقه" (کیفر محارب به اندازه استحقاق اوست)؛ بنابراین کیفر بنی‌قریظه نمی‌تواند اعدام باشد، زیرا آن‌ها بر اساس گزارش‌های تاریخی قتل و سرقتی انجام نداده بودند و جزای محاربی که مرتکب قتل و سرقت نشده باشد، بر اساس احکام فقهی دین اسلام اعدام نیست، در نتیجه عبارت "فریقا تقتلون" در آیه 26 سوره احزاب یا مربوط به کشته شدن بنی‌قریظه در میدان جنگ است (نه اسارت) و یا اشاره به اعدام سران بنی‌قریظه دارد.

وی در تشریح پاسخ‌های حلی گفت: پاسخ‌های حلی شامل اول پاسخ حلی به شبهه جواز پیمان‌شکنی در آیه 58 سوره انفال است که آیه یاد شده بیانگر نقض پیش‌دستانه بر اساس علم به خیانت طرف مقابل است که یک اصل عقلی است، چه آنکه در امور مهم انتظار برای وقوع خیانت باعث خسارت‌های جبران‌ناپذیر می‌شود و نقض پیش‌دستانه با شرایطی که دارد در حقوق بین‌الملل نیز معتبر است.

پژوهشگر علوم قران و حدیث در توضیح دومین مورد از پاسخ‌های حلی گفت: کوچ اجباری بنی‌نضیر از انواع کوچ اجباری مشروع است و از نظر عقلی تبعید بزهکار از محل جرم یک اصل پیشگیرانه است و بنی‌نضیر نیز به دلیل تلاش برای قتل رسول خدا(ص) تبعید شدند و نیز توضیح داده شده که تبعید افراد بی‌گناه بنی‌نضیر نیز بر اساس قوانین اعتباری یهود حجاز است نه قوانین اسلام.

عزتی فردویی افزود: در رابطه با قطع درختان بنی‌نضیر نیز پاسخ حلی اصل مصلحت است که در کتاب‌های فقهی نیز به آن اشاره شده است، اما در کتاب‌های فقهی مثل کتاب جواهر گفته شده که تزاحم میان حفظ اسلام و حرمت ظلم انجام شده یعنی می‌توان برای حفظ اسلام ظلم کرد، اما در این رساله مشخص شد که تزاحم واقعی میان حفظ مال و حفظ اسلام است که حفظ اسلام مقدم می‌شود؛ زیرا درختان نخل با محاربه بنی‌نضیر از ماکیت آنان خارج شده و جزء انفال بوده‌اند که مصلحت اقتضا می‌کرده که بخشی از آن‌ها قطع شوند و این مورد سوم از پاسخ‌های حلی است.

وی در توضیح مورد پنجم از پاسخ‌های حلی بیان کرد: در مورد مصادره اموال یهود نیز مشخص شد که مصادره اموال در اسلام جنبه جزایی دارد، به این معنا که خدای متعال که مالک حقیقی همه مخلوقات است و حق هرگونه تصرف در ملک خود را دارد، از باب مجازات، اموال افراد مجرم را مصادره می‌نماید؛ از این رو، حکم غنیمت در اسلام مصداق ظلم نیست و به همین دلیل برای مصادره اموال یهود در قرآن از فعل "افاء یفی" استفاده شده که به معنای مصادره اموال نیست و طبق نظر مفسران معنای "افا" برگرداندن مال است.

پژوهشگر علوم قرآن و حدیث در توضیح شبهه وعده غنیمت در آیات 19 و 20 سوره فتح به قرینه سیاق گفت: این وعده به دلیل پاداش صدق نیت و اخلاص مسلمانان در بیعت با رسول خدا در حدیبیه بوده است نه برای تشویق مسلمانان به جنگ؛ از این رو، افراد مادی‌گرا که از جهاد خالصانه در حدیبیه اعراض کرده بودند از پاداش یاد شده منع شده‌اند و این پنجمین مورد پاسخ‌های حلی است.

عزتی فردویی در پایان در توضیح آخرین مورد از پاسخ‌های حلی گفت: مورد ششم پاسخ حلی در مورد قتل عام بنی‌قریظه است که گفته شده عبارت "فریقا تقتلون" بر آن دلالت دارد، اما مفسران گفتند تقدیم کلمه "فریقا" برای اهمیت کلمه فریق است که نشان می‌دهد سران بنی‌قریظه کشته شده‌اند و این موافق برخی آیات قرآن است، از جمله "فقاتلو ائمه الکفر". هم‌چنین روایات بیانگر قتل عام بنی‌قریظه نیز در دوران تابعین جعل شده‌اند و روایات صحابه بیانگر قتل عام نیستند، برخی از راویانی که در کتاب‌های رجالی اهل سنت متهم به تدلیس هستند، روایات صحابه را در این زمینه تحریف کرده‌اند.

یادآور می‌شود علاقمندان به تهیه این کتاب می‌توانند به این آدرس در سایت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه  مراجعه کنند.