نظر علامه حسن‌زاده آملی درباره ابن عربی چه بود؟

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی شیروانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، امروز، ۱۹ شهریورماه در اولین پیش نشست هم‌اندیشی همایش عرفان اهل بیتی(ع) که از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در مجمع جهانی اهل بیت(ع) برگزار شد، با بیان اینکه باید پیرامون عرفان اهل بیتی کار علمی صورت بگیرد، گفت: در مورد تیتر همایش معتقدم تعبیر عرفان شیعی بهتر از عرفان اهل بیتی(ع) است.

وی با بیان اینکه باید به دلایل متعددی عرفان شیعی را نهادینه کنیم، تصریح کرد: از جمله این دلایل، مخالفت‌هایی است که در  درون حوزه با عرفان می‌شود زیرا عرفان منتسب به اهل تسنن است و چهره‌های شاخص عرفان را از اهل سنت می‌دانند، لذا ما می‌توانیم با عرفان شیعی و اهل بیتی این مخالفت‌ها را برطرف کنیم و حساسیت‌ها کم شود. مثلا علامه طباطبایی می‌فرمودند به جای واژه عارف و صوفی، واژه اهل معرفت به کار ببرید البته صوفی نسبت به عارف حساسیت بیشتری ایجاد می‌کرد.

تعبیر آیت‌الله قاضی درباره ابن عربی

شیروانی با تاکید بر اینکه عرفان شیعی تعبیر بسیار خوبی است به تفاوت در نگاه‌ها بین عارفان شیعه در مورد چهره‌های سرشناس عرفان اسلامی مانند ابن عربی اشاره و تصریح کرد: کسانی هستند که صد درصد آنچه را در عرفان ابن عربی آمده تایید می‌کنند و این سنت را شاید بتوان به علامه حسن‌زاده آملی منتسب کرد زیرا وی چنین گرایشی داشت. از مرحوم قاضی نقل است که بعد از معصومین(ع) کامل‌تر از ابن عربی در عرفان نداریم و خیلی مهم است که ما در این همایش، تکلیف این نوع مباحث را روشن کنیم.

وی اضافه کرد: برخی دیگر حتی مطرح می‌کنند که آیا وقتی می‌خواهیم آموزه‌های عرفان شیعی را در حوزه نظری بگوییم چیزی متفاوت از مطالبی است که قونوی گفته است؟ مثلا آیا علمای شیعه وحدت وجود و شهود او را قبول ندارند؟ پس باید تکلیف این مسئله هم روشن شود که وقتی می‌خواهیم عرفان شیعی را بیان کنیم روی نظرات کدام یک از بزرگان و یا طیفی از عرفا تاکید داریم.

موسوعه عرفان شیعی تالیف شود

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه ما سنت بسیار قوی در حوزه سلوک داریم که نمی‌توان به آن بی توجه بود، اضافه کرد: من پیشنهادی در این زمینه دارم و آن تهیه موسوعه‌ای (موسوعه عرفان در کتاب و سنت) در یک نظام منطقی و منتظم است و باید متونی را که ناظر به مباحث عرفانی است دسته‌بندی و تنظیم کنیم و در این صورت مواد خام آن مانند وسائل الشیعه می‌تواند تولید شود.

وی افزود: پیشنهاد دیگر بنده تمرکز روی شخصیت‌هایی است که هم بعد عرفانی و هم فقهی آنها مسلم است و در جامعه شیعه مقبولیت دارند کسانی مانند امام، علامه طباطبایی و آیت‌الله حسن‌زاده و آیت‌الله جوادی آملی و ... و اینکه منظومه اندیشه عرفانی آنها تالیف شود، حتی می‌توان متن‌های درسی از این مجموعه استخراج و در محیط‌های علمی با عنوان عرفان شیعه تدریس شود.

وی ادامه داد: روایات اهل بیت(ع) مواد خامی هستند که کسانی چون علامه طباطبایی مطالب عرفانی خود را از همین مواد خام گرفته‌اند بنابراین کسی باید وارد این فضا شود که راه عرفان را تا حدودی پیموده باشد.

شیروانی بیان کرد: این نکته مورد بحث است که سخن از عرفان شیعی، عرفان موجود است یا مطلوب؟ برخی می‌گویند ما قصد داریم از عرفان مطلوب سخن گفته شود ولی من معتقدم کسی باید عارف باشد تا بتواند عرفانی را از ابتدا تاسیس کند و عرفان مطلوب را ارائه دهد، بنابراین بهتر است از عرفان موجود شروع کنیم.

آموزه‌های کاربردی عرفان شیعی استخراج شود

 عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار کرد: استخراج آموزه‌های کاربردی از منابع غنی عرفای شیعه و اهل بیت(ع) برای جلب و جذب کف جامعه لازم است. ما میراث معنوی غنی داریم ولی در عرضه ضعیف هستیم در حالی که می‌بینیم برخی عرفانی با نام کلبیون که چندان شناخته شده هم نیست استخراج کرده و به خورد جوانان می‌دهند.

شیروانی گفت: عرفان در آثار عارفان شیعی همچنین بررسی مسائل عرفانی بر اساس اصول معارف شیعی از کارهایی است که می‌توانیم انجام دهیم همچنین روی تمایزات عرفان شیعه با اهل سنت و سایر عرفان‌ها باید تمرکز داشته باشیم مثلا گفته شده سماع در عرفان شیعه وجود ندارد در حالی که در عرفان اهل سنت از محورها محسوب می‌شود.

سه نظریه درباره نسبت عرفان موجود با عرفان اهل بیتی(ع)

در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد رودگر، دبیر علمی همایش و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، گفت: در بحث عرفان اسلامی موجود و نسبت آن با عرفان اهل بیت(ع) سه نظریه کلان وجود دارد؛ اول اینکه عرفان موجود هیچ ارتباطی با عرفان اهل بیت(ع) ندارد و باید آن را رها کرد.

وی افزود: نظریه دیگر این همانی است که اوج آن در علامه حسن‌زاده آملی وجود دارد و تصریح کرده آنچه در فصوص و فتوحات آمده همان است که در کتاب و سنت است و نظریه دیگر هم اینکه بینابین آن را گرفته است و ما هم در این همایش با توجه به نظر سوم (نگاه ایجابی به میراث عرفان اسلامی) به بحث می‌پردازیم.

رودگر در پایان افزود: آنچه را بزرگان ما مانند علامه طباطبایی و ... تولید کرده‌اند نباید کنار گذاشت، حتی از مطالب امام(ره) هم باید استفاده کرد زیرا آرای مرحوم شاه‌آبادی بیشتر از دیگران در نظریات امام(ره) منعکس است.