عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه:
وحدت صرفاً سیاسی نیست و مبنای دینی دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین رمضان محمدی، دانشیار تاریخ اسلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از قم بیان کرد: انسان موجودی اجتماعی است، لذا باید با همنوعان خود تعامل درستی داشته باشد، همه انسان‌ها به تعامل و همگرایی با هم نیاز دارند؛ وجود اختلاف در تعامل نیز طبیعی است و گاهی این اختلافات باعث می‌شود قابلیت‌های درونی انسان که نهفته است، آشکار شده و مایه رشد انسان شود.
وی ادامه داد: البته این اختلاف‌ها باید هدایت شود، در صورت هدایت و حل اختلاف‌ها، تعامل و همگرایی به‌وجود می‌آید؛ در مسائل سیاسی نیز این همگرایی بسیار مهم است و اگر به جای اینکه مواضع سخت تعصب‌انگیز وارد مسائل سیاسی شود، اندیشه‌های علمایی وارد شود، یک همگرایی اندیشه‌ای در سیاست به‌وجود می‌آید.
استاد حوزه و دانشگاه درخصوص تعامل در اجتماع گفت: ما باید بدانیم زمانی که انسان در اجتماع زندگی می‌کند، حقوقی به گردن او می‌آید؛ انسان در اجتماع روابطی با دوستان، خانواده و روابطی را با افرادی غیر از هم‌مسلکان خود در حوزه دینی و مذهبی دارد؛ بنابراین باید یاد بگیریم که تعامل کنیم، ما اگر حتی در خانواده خود بلد نباشیم که با فرزندان‌مان چگونه تعامل کنیم، دچار مشکل می‌شویم چه برسد به اجتماع و در جامعه بزرگتر.
شرع مقدس ظن را جایگزین یقین کرده است
وی با بیان اینکه گاهی اوقات شرع مقدس ظن را جایگزین یقین کرده است، افزود: شرع می‌خواهد انسان‌ها در شک و تردید و هیجان نمانند، گاهی اوقات برای اینکه در جامعه اختلاف ایجاد نشود و به وحدت اهمیت داده شود، برخی احکام تغییر پیدا می‌کند؛ به‌طور مثال شیعیان در عربستان موقع نماز خواندن از مهر استفاده نمی‌کنند، این مسئله از روی ترس نیست، بلکه شارع مقدس برای حفظ وحدت و عدم اختلاف و به هم خوردن روابط انسان‌ها این اجازه را داده است؛ این مسئله مسئله‌ای عقلی و منطقی است.
محمدی گفت: تمام این موارد نشان‌دهنده اهمیت اجتماع است، طبع انسان زندگی در اجتماع است، حال که می‌خواهد در اجتماع زندگی کند، باید قوانین اجتماع را رعایت کند، بنابراین اگر ما آگاه به روابط اجتماعی خودمان باشیم درواقع تعامل اجتماعی را انجام داده‌ایم.
وی در تشریح موانع وحدت بیان کرد: ما گاهی به وحدت نگاه سیاسی داریم، اما از نکاتی که از مبانی دینی به دست آورده‌ام می‌توان گفت وحدت یک مسئله سیاسی نیست، هرچند می‌تواند سیاسی نیز باشد، اما مبانی دینی و قرآنی و سیره‌ای دارد؛ متأسفانه نگاه بعضی به وحدت فقط سیاسی است و معتقدند وحدت مبانی دینی ندارد که این نگاه خطاست.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: وقتی به قرآن کریم که بین شیعه و اهل سنت مشترک است، مراجعه می‌کنیم متوجه می‌شویم که مبانی وحدت در آن وجود دارد، تمام فرق شیعه و اهل سنت در قرآن هیچ اختلافی ندارند، قرآن نیز می‌فرماید شما امت واحده هستید و سپس تشویق می‌کند «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا»، اما به این واعتصموا اکتفا نمی‌کند و در ادامه تأکید می‌کند «ولاتفرقوا»، قرآن ابتدا فضایی کلی از امت اسلام ترسیم می‌کند و می‌گوید شما امت واحده هستین و سپس بیان می‌کند «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا »؛ قرآن دلیل این تشویق و عدم تفرقه را ضایع شدن قدرت می‌داند.
وی ادامه داد: لذا پیغمبر اکرم(ص) با اخوت، قبیله‌ای را کنار گذاشت و دستورات الهی را استوار کرد، قرآن نیز می‌فرماید «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ» ،یعنی هرکسی که اشهد ان لااله الا الله و اشهد ان محمد رسول الله را بگوید اخوت ذاتی با سایر مسلمانان دارد، هرچند در مذاهب مختلف ممکن است رفتارهایی انجام شود که طرف مقابل آن را قبول ندارد، اما مهم همین مسلمان بودن است.
دین اسلام همیشه بر مدارا تأکید دارد
محمدی گفت: پیغمبر(ص) می‌فرماید «أَمَرَنی رَبّی بِمُداراةِ النّاسِ»، این حرف بسیار مهمی است یعنی همان‌طور که نماز و روزه امر دارد، به مدارا کردن با مردم نیز امر شده است، در همین اغتشاشات اخیر نیز، جمهوری اسلامی مدارا کرد و این به دلیل سخن پیغمبر اکرم(ص) است، سفارش مقام معظم رهبری نیز همواره بر مدارا بوده که از آموزه‌های دینی است.
وی تصریح کرد: ما اصول مشترک فراوانی با اهل سنت داریم، خداوند در قرآن می‌فرماید: «تَعَالَوْا إِلَى کَلِمَةٍ سَوَاءٍ»؛ این خطاب به مسیحیت و یهود است، یعنی به کلمه‌ای که مشترک بین شماست، برگردید و از همانجا شروع کنید و متفرق نشوید، یعنی ممکن است با اهل کتاب نیز در جایی به اشتراک برسید؛ همچنین قرآن کریم می‌فرماید: «وَلَا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْکِتَابِ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ»، با اهل کتاب خوب سخن بگویید چه برسد به اهل سنت که قرآن کریم سنی و شیعه را امت واحده می‌داند.
محمدی درخصوص افراط و تفریط در وحدت شیعه و سنی اظهار کرد: اینکه به بزرگان و شخصیت‌های هر فرقه‌ای توهین کنیم افراط و از طرف دیگر کوتاه آمدن از اصول خود تفریط است، قرآن کریم حتی نسبت به اهل کتابی که مسلمان نیستند، می‌فرماید: «وَلَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ کَذَلِکَ زَیَّنَّا لِکُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ»، می‌فرماید آنها علم ندارند و خدای شما و شخصیت شما را نمی‌شناسند و ناآگاهانه و جاهلانه حرفی بیان می‌کنند شما در عکس‌العمل به این حرکت جاهلانه آنها چیزی نگویید، شما آگاه هستید و فرق است بین عالم و غیرعالم.
وی درباره سیره اهل بیت(ع) در این خصوص افزود: امیرالمؤمنین علی(ع) حتی با دشمنان خود نیز درست رفتار می‌کردند، اما ما گاهی با دوستان خود نمی‌توانیم درست برخورد کنیم؛ در پاکستان حدود ۳۰ هزار سنی با مباحثه و استدلال و بدون عداوت، شیعه شدند، این مجادله احسن است؛ انسان‌ها طالب و تشنه حقیقت هستند، حقیقت جان دل انسان‌هاست و اگر حقایق را به انسان‌ها ارائه کنیم می‌پذیرند.
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: قرآن کریم نیز به «ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ» دستور می‌دهد و از عداوت و صحبت‌های غیرمنطقی منع می‌کند، امیرالمؤمنین علی(ع) نیز در نامه به مالک اشتر می‌فرماید: «وَ أَشْعِرْ قَلْبَکَ الرَّحْمَةَ لِلرَّعِیَّةِ وَ الْمَحَبَّةَ لَهُمْ وَ اللُّطْفَ بِهِمْ» یعنی مردم را دوست داشته باش و نگاه محبت به آنها داشته باش، در قرآن کریم هم داریم که پیغمبر اسلام(ص) از رنج مردم می‌رنجیدند و ناراحت می‌شدند. لذا، صحبت از وحدت صرفاً صحبت از یک مسئله سیاسی نیست، بلکه وحدت مسئله‌ای فقهی و دینی است که در روایات و آیات هم به آن تأکید شده است.
سرمنشأ وحدت خداوند است
وی بیان کرد: قرآن کریم می‌فرماید: «وَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ ۚ لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا مَا أَلَّفْتَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَٰکِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَیْنَهُمْ ۚ إِنَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ»، یعنی سرمنشأ وحدت باید تألیف قلوب باشد، تألیف قلوب نیز به دست خداوند است، لذا خداوند است که وحدت ایجاد می‌کند، بنابراین اگر دین نباشد وحدت نیز ایجاد نمی‌شود.
محمدی درخصوص سبقه تاریخی بحث وحدت گفت: در دوران ساسانی، پادشاهان برای ایجاد وحدت ملی در ایران، دست به دامان دین شدند و دین زرتشت را به‌عنوان دین رسمی کشور اعلام کردند، این کار به دلیل ایحاد وحدت بود، اما جامعه طبقاتی و ایجاد فرقه‌های مختلف باعث شکسته شدن این وحدت ملی شد و با بهم ریختن پایگاه مردمی آیین زرتشت، حکومت ساسانی نیز سست شد. در دین اسلام نیز بود، زمانی که وحدت شکسته شد، اسلام آسیب دید و بسیاری از مسلمانان اعم از شیعه و سنی کشته شدند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در رابطه با داعیان وحدت بیان کرد: هم در ائمه(ع) و هم در بزرگان دین افرادی داعیه‌دار وحدت بودند، شیخ طوسی با نگارش کتاب الخلاف و آوردن تمام احکام شیعه در آن به‌صورت مجزا و بیان سنت پیامبر(ص) و نمونه آوردن از صحابه، نقش مهمی در ایجاد وحدت داشته است، همچنین سیدجمال‌الدین اسدآبادی، مرحوم سیدمرتضی، شیخ مفید، شیخ شرف‌الدین لبنانی نیز در امر وحدت کوشیده‌اند.
وی با بیان اینکه در زمان معاصر نیز مقام معظم رهبری در زمینه وحدت پیشرو هستند، گفت: علمای سلف اهل سنت نیز در زمینه وحدت فعال بودند، اما در دوره‌هایی هم وحدت شیعه و سنی شکسته شده است و باعث آن سیاست بوده، مانند دوره سلجوقیان، البته در نهایت این علمای شیعه بودند که دست از مجادله برداشتند و مسلمانان را به وحدت تشویق کردند.
لزوم توجه به مشترکات در امر وحدت
محمدی با اشاره به ارادت اهل سنت به ائمه(ع) گفت: اینکه اهل بیت(ع) مورد وفاق مشترک ما و اهل سنت هستند، نکته بسیار مثبتی است؛ علمای سنی در خصوص ائمه کتب فراوانی نوشته‌اند، لذا می‌توانیم از این وفاق و مسئله مشترک در راستای ایجاد وحدت بهره ببریم.
وی در رابطه با راهبردهای ایجاد وحدت اظهار کرد: چند راهبرد می‌تواند شیعه و سنی را به وحدت برساند، اولین و مهم‌ترین آن ایجاد فضای سالم گفت‌وگو و تعامل بین طرفین است، این مسئله بسیاری از مشکلات را حل خواهد کرد، همچنین کنار گذاشتن تعصبات در احادیث و مسائل علمی، داشتن اخلاق علمی، توجه به دغدغه‌های مشترک و مدنظر قراردادن هدف اسلام که همان برقراری توحید در تمام عالم است از دیگر راهبردهای ایجاد وحدت است. همچنین زدودن تصور نادرست از وحدت که در بین هر دو مذهب وجود دارد و بیان این نکته که منظور از وحدت شیعه شدن اهل سنت و یا برعکس نیست هم در ایجاد وحدت مهم است.
محمدی در پایان گفت: اصولاً در بحث وحدت بین علما اختلافی وجود ندارد هر چه سطوح پایین‌تر می‌آید اختلاف بیشتر می‌شود، بدین منظور باید درخصوص منصوص بودن امیرالمومنین(ع) اهل سنت را به گفت‌وگو کنیم، ما شیعیان هیچ‌گاه نمی‌توانیم از نص کوتاه بیاییم، اما می‌توانیم در این خصوص گفت‌وگو کنیم و مشترکاتمان که همان قبول اهل بیت(ع) است را مدنظر قرار دهیم، البته همواره دست‌های بیگانه‌ای نیز وجود دارد که باعث اختلاف می‌شوند، لذا باید با وحدت نخبگانی و مراقبت از نفوذ بیگانگان در راستای تحقق بیشتر وحدت بکوشیم.
گفت‌وگو از دانیال بصیر و پیاده‌سازی از مهنوش بهروز
فیلم در https://iqna.ir/00Hb8E
نظر شما :