حجت الاسلام والمسلمین حکیمیان:
واکنش‌های دانشجویی نوعی پرسشگری خاموش است
اسلامی شدن دانشگاه به این معنی است که محتوای دروسی که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود، باید اسلامی شود، اما در این میان عده‌ای معتقدند در بخش فرهنگی به‌طور مثال در خصوص روابط دانشجویان اسلامی‌سازی صورت گیرد و بر این باورند که لازمه اسلامی شدن دانشگاه‌ها ایجاد دانشگاه‌های تک جنسیتی و تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌هاست.
از این‌رو برای واکاوی بیشتر ابعاد مقوله «اسلامی شدن دانشگاه‌ها» خبرنگار ایکنا از قم با حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌محمد حکیمیان، رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه درباره این موضوع به گفت‌وگو نشسته است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
ایکنا_ در ابتدا بفرمایید منظور از «اسلامی شدن دانشگاه‌ها» چیست؟
از منظر بنیان‌گذار انقلاب اسلامی ایران، حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری آیت‌الله خامنه‌ای، دانشگاه اسلامی، دانشگاهی است که خروجیهای آن، مسلمان، دارای بینش اسلامی و هدایت‌کننده جامعه به سمت تعالی، ترقی و معنویت هستند. در واقع افراد تربیت شده در دانشگاه‌های اسلامی که مدیران آینده کشور هستند باید اخلاق و نگرش اسلامی داشته باشند و اگر دانشگاه ما انسان‌هایی بدون اخلاق اسلامی تربیت کنند، اسلامی نیست حتی اگر هزاران مسجد در آن دانشگاه بنا شده باشد.
دانشگاه‌های ایران باید انسان متعالی پرورش بدهد و خلق کند. بنابراین، در یک کلام می‌توان گفت اسلامی شدن یک دانشگاه به خروجیهای آن است که خوشبختانه پس از انقلاب اسلامی، بخش اعظمی از دانشگاهیان انسان‌هایی متخلق به اخلاق اسلامی و افرادی متعالی هستند. ما باید شرایط بهتر برای جلوگیری از آلوده شدن دانشجویان به ناهنجاری‌ها و بی‌اخلاقی‌ها ایجاد کنیم.
در موضوع اسلامی شدن دانشگاه‌ها تنها یک تفکر خاص حاکم نیست و متأسفانه در این زمینه قوانین و مقررات و اسناد بالادستی موجود، راه روشنی را نشان نمی‌دهد؛ با این وجود، اسلامی شدن دانشگاه‌ها یک مقوله فرهنگی به‌شمار می‌رود و باید با نگاه عمومی به ابعاد آن بنگریم و همانطور که می‌دانیم مقوله‌های فرهنگی دستوری نیستند و یک شبه نیز اتفاق نمی‌افتد و در حوزه مباحث فرهنگی، نهادهای علمی و فرهنگی بسیاری باید در آن فعال باشند.
امروزه بسیاری از چهره‌های دانشجویان را که برخی به‌عنوان ناهنجاری‌های اجتماعی به آن می‌نگرند، باید نگاه مثبتی به آن‌ها داشت اگر امروز، دانشجویان ما پرسشگر هستند و از حوزه علمیه پرسش دارند و قشر روحانیت را به چالش می‌کشند این به معنای پشت کردن به اسلام نیست و رویکرد جدیدی است که دانشجو و قشر فرهیخته ما به اسلام دارد و این ما هستیم که باید خودمان را تغییر بدهیم و حوزه علمیه باید با شرایط جدید تطابق پیدا کند تا بتواند پاسخگوی پرسش‌های علمی و دینی قشر فرهیخته دانشجو باشد.
بگیر و ببند و برخوردهای فیزیکی پاسخِ پرسشگری دانشجویان نیست
اگر امروز یک زن یا مرد با پوششی متفاوت از دیگران و به دور از شرع و عرف جامعه در محیط دانشگاهی ظاهر می‌شود باید آن را به‌عنوان یک پرسش و واکنش به کج‌رفتاری‌ها و تندروی‌های عده‌ای تلقی کنیم نه اینکه آن را یک ناهنجار بدانیم و با بگیر و ببند و برخوردهای فیزیکی یا حذفی این پرسشگری را پاسخ بدهیم. بسیاری از عملکردهای مردم یک نوع پرسش‌های خاموش است. در دانشگاه نیز این‌گونه است لذا مسئولان و اساتید و کارکنان دانشگاه نیز نسبت به افعال و کنش‌های دانشجویان به شکل یک پرسش خاموش بنگرند چه بسا دانشجویان فرزندان اجتماعی ما هستند.
ایکنا_ امروز تا چه میزان اهداف سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها در مراکز آموزشی و پژوهشی ما جریان دارد؟ آیا به این اهداف نزدیک شده‌ایم؟
دانشگاه‌های کشورمان بسیار به اسلام نزدیک شده است و حاکمیت تفکر اسلامی در دانشگاه‌های ما مبسوط و گسترده است به علاوه اینکه امکانات و ظرفیت‌های اسلامی شدن دانشگاه‌ها به برکت انقلاب اسلامی فراهم شده است، اگرچه برخی از مسئولان از میزان اسلامی شدن دانشگاه‌ها رضایت کافی ندارند و آن به این علت است که نگاه مسئولان به مسئله اسلامی شدن دانشگاه‌ها یک نگاه فرهنگی نیست و نگاه دستوری می‌پندارند.
امروز مقوله اسلامی شدن در دانشگاه‌ها به موفقیت‌های خوبی دست پیدا کرده است و بسیاری از علوم دینی که پیش از این تنها در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شد، امروز وارد چارت درسی دانشگاه‌ها شده است و این اتفاق مبارکی است؛ یکی از این علوم، رویکرد روانشناسی اسلامی و درمان معنوی است و این یک نوع اسلامی شدن دانشگاه‌ها به‌شمار می‌رود؛ اسلامی شدن که تنها به ساخت یک مسجد و قرار دادن کتب دینی در کتابخانه دانشگاه نیست و اقبال دانشجویان نسبت به رویکرد اسلامی بیانگر موفقیت در مسیر اسلامی شدن دانشگاه است اگرچه تا رسیدن به اهداف متعالی سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها فاصله بسیاری داریم.
ایکنا_ در تفکر بسیاری از مردم، یکی از مؤلفه‌های اسلامی شدن دانشگاه‌ها تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها است، دیدگاه شما در این باره چیست؟
اگر جوانان ما آموزش اسلامی را به‌درستی فرا گرفته باشند و فرهنگ دینی در بدنه دانشگاه‌ها نهادینه شده باشد، آن‌ها خود تفکیک جنسیتی را برمی‌گزینند و نیازی به لزوم تدوین قوانین دستوری و برخوردهای قهری نیست. لازم است بدانیم مسائل جنسیتی چه در اجتماع و چه در دانشگاه‌ها از فرهنگ جدا نیست و مسائل فرهنگی با اعمال دستور و زور برطرف نمی‌شود بلکه با آگاهی دادن رقم می‌خورد.
اگر یک خانم بداند که با حجاب مصونیت بالاتری دارد و آزادی او در حجاب داشتن است بدون شک انتخاب و اولویت او حضور در دانشگاهی با تفکیک جنسیتی است. ما باید تعریف درستی از مفهوم «آزادی» برای جوانان تبیین کنیم، اما امروزه یک خانم «آزادی» را با «هرزگی» مخلوط کرده است و برخی از مسائل هرزگی را به جای آزادی تلقی می‌کند در حالی که آزادی انسانی و متعالی یعنی یک زن باید به گوهر نفسانی و نقش خود در اجتماع و حفظ گوهر وجودی خویش توجه کند.
ایکنا_ در واقع شما با تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها موافق هستید و می‌فرمایید تمایل به این امر را باید به دانشجو القا کرد؟
بله؛ برای مثال اولویت بسیاری از زنان جامعه ما امروز حضور در دانشگاه الزهرا(س) است زیرا این دانشگاه تنها مختص بانوان است و آن‌ها در فضای این محیط آکادمیک احساس آزادی بیشتری دارند.
ایکنا_ بله اما اولویت عده‌ای دیگر از زنان نیست و ترجیح می‌دهند در دانشگاهی با جایگاه و مرتبه علمی بالاتر حضور پیدا کنند و معیار انتخابشان نیز همین است.
اولویت‌شان نیست چون ما نتوانسته‌ایم به‌درستی فرهنگ‌سازی کنیم، اما دانشجوی دانشگاه الزهرا(س) یا دانشگاه امام صادق(ع) و یا دانشگاه قم به این تفکر رسیده است که اگرچه این دانشگاه از نظر مرتبه علمی از دانشگاه تهران در جایگاه پایین‌تری قرار دارد، اما از نظر فرهنگی و حفظ گوهر وجودی یک زن که مهم‌ترین رسالت اوست در این محیط به وقوع می‌پیوندد.
ایکنا_ آیا دستیابی به این هدف، کمی آرمانی به نظر نمی‌رسد؟
در اینکه مسائل فرهنگی در طولانی مدت به نتیجه می‌رسد، شکی نیست، اما در جامعه امروز نیز می‌بینیم بسیاری از جوانان با دغدغه حفظ گوهر وجودی خویش، برای حضور در این دانشگاه‌ها با یکدیگر رقابتی سنگین دارند، اگرچه این به معنای زیر سؤال بردن محیط و شرایط سایر دانشگاه‌های کشور نیست یک جامعه رو به رشد و تعالی باید بپذیرد که همه در یک سطح قرار نمی‌گیرند و افراد باید انتخاب‌گری داشته باشند، اما پاکی و درستی مقوله دیگری است که نباید از آن غفلت کرد؛ اگر در دانشگاه‌ها اخلاق اسلامی حاکم باشد عدم تفکیک جنسیت نیز منافاتی با پاکی و منزه بودن ندارد و بسیاری از افرادی که هنوز آگاهی کاملی از اسلام پیدا نکردند به معنای هرزه بودن آن‌ها نیست بلکه جامعه باید آن‌ها را بپذیرد و برخوردی نامناسب نداشته باشد.
بسیاری از افرادی که در جامعه ما نگاهی منفی نسبت به حجاب دارند، اگر برای آن‌ها شرایط فرهنگی و اقتضای زندگی و زیست در ایران تشریح شود می‌پذیرند که باید در چارچوب و قواعد حاکم بر جامعه اسلامی زندگی کنند اما زمانی که با آن‌ها برخوردهای قهری، فیزیکی و یا پرخاشگرانه انجام می‌شود نگاه منفی به اسلامی شدن پیدا می‌کنند. زبان امروز جامعه، اجبار، زور و تحقیر نیست بلکه منطق، استدلال و تحلیل است. لذا، محدودیت‌های کاذب اعمال شده در سطوح مختلف جامعه مشکلات دیگری را به‌وجود آورده است.
ایکنا_ با توجه به شرایط امروز جامعه و تغییر نگرش‌های فرهنگی و اجتماعی دانشجویان در طول زمان، چگونه می‌توان آن‌ها را به سمت اهداف و اندیشه‌های اسلامی سوق داد؟
همانطور که پیش از این گفتم، واکنش‌های دانشجویان نسبت به عملکردهای افراطیون نوعی پرسشگری مخفی و پنهان است؛ در واقع آن دانشجو با اصل اسلام و اسلامی شدن دانشگاه‌ها مخالف نیست او با آنچه که در تفکر افراطیون به‌عنوان اسلام نهادینه شده است، مخالفت می‌کند.
با اقدامات دستوری جامعه‌ای مخفی‌کار پرورش داده‌ایم
اگر جامعه، خانواده و در نهایت دانشگاه این فرد را بپذیرد هیچ وقت شاهد چنین عکس‌العمل‌های منفی نخواهیم بود. چرا در دانشگاه‌های ما باید درباره مسائل عقیدتی به‌ویژه پوشش الزام و اجبار وجود داشته باشد که ما شاهد بروز شخصیت دوگانه در قشر جوانان باشیم؟ متأسفانه ما جامعه خود را با دستورالعمل‌ها دستوری و برخوردهای قهری دوگانه و مخفی‌کار بار آورده‌ایم و گمان می‌کنیم این دستورالعمل‌ها می‌تواند جامعه و افراد آن را تغییر بدهد.
به‌طور کلی، در سند اسلامی شدن دانشگاه اصول عمومی و اختصاصی در رابطه با این موضوع تعریف شده است که به مواردی مانند اهتمام به علم، دانش و اعتقاد به تأثیر بنیادین و قطعی آن در اداره صحیح جامعه و تأمین رفاه و سعادت مردم و رشد و توسعه متوازن، اهمیت داشتن فکر، اندیشه و وجود آزادی برای تحقیق، نقد و بررسی آرا و نظرات گوناگون، احساس تعهد نسبت به رشد و تعالی جامعه و تحقق اهداف و ارزش‌های اسلامی، ایجاد محیطی سرشار از معنویت و مکارم اخلاق به منظور رشد و تعالی فردی می‌پردازد.
نظر شما :