فرصت‌هایی که علوم انسانی دیجیتال برای پژوهشگران فراهم می‌کند
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) در نشست «هوش مصنوعی در علوم انسانی اسلامی؛ فرصت‌ها و تهدیدها» که امروز ۱۰ خردادماه در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد، با اشاره به علوم انسانی و اسلامی دیجیتال اظهار کرد: در مواجهه اول با ترکیب علوم اسلامی دیجیتال صفت و موصوفی را می‌بینیم که اصطلاح جدیدی است و در آن منابع علوم اسلامی دیجیتال‌سازی شده است.
وی ادامه داد: فعالیت‌های مختلفی در این رابطه شکل گرفته است و تصور اولیه از علوم اسلامی دیجیتال این است که علوم اسلامی مبتنی بر گردآوری سنت گذشتگان و ابتکار محققان بر روی موضوعات، به‌عنوان یک ابزار مسیر گذشته را برای پژوهش تسهیل می‌کند.
بهرامی با اشاره به اینکه تأثیر فضای دیجیتال بر علوم انسانی بسیار عمیق بود، ادامه داد: مواد علوم انسانی که قبلا یا مشاهدات بوده یا سنت گذشتگان، امروزه به محتوای دیجیتال تبدیل شده است که کاملا در دسترس افراد قرار دارد، اطلاعاتی که ما از افراد و فضای انسانی در رشته‌های مختلف گردآوری می‌کنیم به اطلاعات دیجیتال با ثبت دقیق و حجم فراوان تبدیل شده است.
رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری مرکز نور افزود: کوچک‌ترین جزئیات رفتار اقتصادی، علمی، شخصیتی و سایر اطلاعات فردی افراد ثبت و این داده‌ها توسط علوم انسانی تحلیل می‌شود و سپس استنتاج و پردازش آن با روش سنتی امکان‌پذیر نیست و این علوم انسانی در گردآوری و ارائه نتایج به فضای جدیدی نیاز دارد که از آن با عنوان علوم انسانی دیجیتال نام می‌برند.
بهرامی گفت: امروز مراکز آموزش و پژوهشی واحد علوم انسانی دیجیتال تأسیس کردند و در آینده به سمت مراکزی می‌رویم که از ابتدا دیجیتال تأسیس شوند و یا در گام بعدی همه مراکز علوم اسلامی دیجیتال باشند؛ امروز در فضای علوم انسانی و اسلامی دیجیتال، کتابخانه در حال شگل گرفتن است.
وی ادامه داد: گردآوری فهرست‌سازی یکی از ویژگی‌های علوم انسانی دیجیتال است، یکی از چالش‌های همیشگی ما گردآوری اطلاعات و طبقه‌بندی اولیه آنهاست که امروزه در قالب دیجیتال شکل می‌گیرد؛ منابعی که در قم تولید و در قالب دیجیتال عرضه نمی‌شود از دسترس محققان خارج شده و در قالب کتاب می‌ماند، چون محققان در قالب دیجیتال دنبال منابع می‌روند.
بهرامی با بیان اینکه بزرگانی در حوزه قرآن، تفسیر و کلام داریم که جز محققان همان مؤسسه از آثار و پژوهش‌های آنان استفاده نمی‌کنند، چراکه به‌دلیل دیجیتال نبودن در اختیار سایرین نیست، اظهار کرد: اعداد و ارقام بزرگ و مواجهه با آن‌ها حوزه دومی است که با منابع دیجیتال راحت‌تر بررسی و پردازش می‌شود؛ شبکه دانش و متون چند لایه در حوزه علوم اسلامی اتفاق می‌افتد و در فضای دیجیتال هر فردی می‌تواند سایر ویرایش‌ها و مطالب یک منبع را ببیند و پایگاه جامع‌الاحادیث نمونه خوبی است که می‌توان در آن شبکه دانشی متنی و لغوی را به وضوح دید. متون چند لایه ویژگی دیگر علوم انسانی دیجیتال است که شرح و ترجمه‌های دیگر آن را می‌بینید.
رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری مرکز نور تصریح کرد: پردازش زبان طبیعی توسط ماشین، به علوم اسلامی دیجیتال ابعاد جدیدی می‌دهد که ماشین، متن را ترجمه و فهم و استخراج و صورت‌بندی می‌کند؛ از بین محتواها خوانش، فهم طبقه‌بندی تولید و ارائه می‌کند و این فرصت و دنیای جدیدی برای علوم انسانی است که چالش‌ها و فرصت‌های خاص خودش را دارد.
بهرامی با بیان اینکه دور خوانی و نزدیک‌خوانی مبتنی بر داده‌کاوی ابزاری است که فضای دیجیتال فراهم آورده است، ادامه داد: مصورسازی جایگاه ویژه‌ای دارد که سبب می‌شود فرد تصویر جامعی را از مطلب مورد نظر پیدا کند و تبدیل کردن به آمار که سبب می‌شود اشکالات سندی و منبعی پژوهشگران برطرف شود.
وی با اشاره به اینکه توزیع‌یافتگی تولید دانش امکان دیگری است که در گذشته نداشتیم، اضافه کرد: به‌عنوان مثال «ویکی پدیا» با حضور هزاران نفر در حال فعالیت است و اطلاعات به پژوهشگران می‌دهد که این وجه جدیدی است که در گذشته این ظرفیت را نداشتیم.
بهرامی گفت: امروزه با وجود علوم انسانی دیجیتال، محدودیت زمانی، مکانی و ابزاری پژوهشگران ما را محدود نمی‌کند و در هر گستره جغرافیایی و زمانی می‌تواند در فضای ابری پردازش پیچیده انجام می‌شود و چهره جدیدی از علوم انسانی نمایان می‌کند؛ وقتی همه اضلاع را کنار علوم انسانی می‌چینیم، می‌بینیم که غیر از آن است که تا به حال درگیر آن بودیم و در هر علم و رشته‌ای کار می‌کنیم در آینده با چنین فضایی در علم روبه‌رو هستیم.
رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری مرکز نور اظهار کرد: اگر آینده فرا برسد و ما وارد حوزه علوم انسانی دیجیتال نشده باشیم باید در حوزه انفعال باشیم؛ اگر امروز جامع‌التفاسیر نداشتیم باید محققان به محتواهای دیگران و اهل سنت مراجعه می‌کردند؛ به عنوان «علوم انسانی دیجیتال» در ایران به‌صورت جدی پرداخته نشده است و سؤال اصلی این است که پژوهشگاه‌های ما چند پژوهشگاه علوم انسانی دیجیتال دارند؟ چرا شاهد خروجی در این زمینه نیستیم.
نظر شما :