شهید صدر قرآن را مهم‌ترین منبع نظریه‌پردازی می‌داند
به گزارش ایکنا از قم، دکتر علیرضا محمدی‌فرد، عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه در کرسی ترویجی تفسیر موضوعی به‌مثابه روش نظریه‌پردازی در علوم انسانی (خوانشی نو از دیدگاه قرآنی شهیدصدر) که امروز، ۱۹ اسفندماه در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد، با اشاره به پشتوانه علمی و روش‌شناسی در بحث روشی شهید صدر، اظهار کرد: روش‌شناختی شهید صدر تنها در مراحل خلاصه شده است و خلأ کشف روش‌شناسی شهید صدر دیده می‌شود؛ باید ببینیم که عناصر سازنده روش‌شناختی چیست و چه مراحل و فرایندی را طی می‌کند که مبتنی به خروجی شود.
وی با اشاره به اینکه در مقاله بنده عناصر روش‌شناختی بررسی شده و تا این مرحله به‌درستی انجام نشود نمی‌توانیم از مراحل روش‌شناختی سخن بگوییم، ادامه داد: در سده‌های اخیر بحث اسلامی‌سازی علوم مطرح شد و اولین چیزی که برای فهم آن لازم است این است توجه کنیم که شهید صدر در رویکرد عام اسلامی‌سازی قرار نمی‌گیرد چون در رویکرد دیگری و به شکل دیگری کارهایش را ارائه داده است؛ شهید صدر به دنبال این است که علوم اسلامی را به‌صورت تأسیسی ارائه دهد نه اینکه علوم موجود را اسلامی کند.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه باید به رابطه علم و نظر توجه کنیم و نظریه‌هایی در خصوص اسلامی‌سازی علوم ارائه شود و در این فضا باید دیدگاه شهید صدر خوانش شود، گفت: شهید صدر در مطالعات قرآنی، نظریه قرآنی را مطرح می‌کند و در این نظریه که می‌خواهد مطرح کند فعالیت روش‌شناختی انجام می‌دهد و رویکرد ایشان این است که آگاهانه مباحث قرآنی را به سمت نظریه‌پردازی می‌برد.
نوآوری شهید صدر در قالب تفکیک تفسیر موضوعی از ترتیبی
وی بیان کرد: شهید صدر در قالب تفکیک تفسیر موضوعی(توحیدی) از ترتیبی(تجزینی) نوآوری‌های خود را آشکار می‌کند؛ تفسیر ترتیبی مسئله‌اش صرفاً رفع ابهام از آیات و کلمات قرآن است، ولی تفسیر موضوعی مسئله خود را از واقع زندگی بشر می‌گیرد؛ بنابراین قید موضوعی در این ترکیب از حیث مسئله‌شناسی به معنای «عینی و واقعی» است، زیرا تفسیر موضوعی، مسئله تحقیق در آیات قرآن را از زندگی واقعی انسان اخذ می‌کند.
محمدی‌فرد ادامه داد: همچنین قید «موضوعی» از حیث روش تحلیل متن، به این معناست که بر خلاف تفسیر ترتیبی، که مفسر طبق ترتیب مصحفی آیات، قرآن را تفسیر می‌کند، در تفسیر موضوعی محور بحث یک موضوع مشخص است و تمام آیات قرآن برای دستیابی به این موضوع گردآوری و بررسی می‌شوند.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه گفت: ایده رویکرد به‌مثابه پارادایم، واقع‌گرایی در تولید دانش، کارکرد تفسیرگری علم، منابع معرفتی تولید علم، سطوح نظریه، تمایز قوانین علوم انسانی از علوم طبیعی و جایگاه قرآن در نظریه‌پردازی از مبانی نظریه‌پردازی از دیدگاه شهید صدر است.
وی با اشاره به اینکه تفسیر موضوعی به‌مثابه روش نظریه‌پردازی است، اضافه کرد: روش عبارت است از مجموعه قواعد معین و گام‌به‌گام که تمام مراحل تحقیق، از کشف مسئله تا رجوع به منابع معرفتی برای گردآوری داده‌ها، و از تحلیل داده‌ها تا ورود به واقع زندگی بشری و ارائه نظریه را دربر می‌گیرد.
محمدی‌فرد بیان کرد: در فرایند تولید نظریه‌های علوم انسانی، تمام مراحل «کشف مسئله»، «رجوع به منبع معرفتی»، «تحلیل داده‌ها» و «مفهوم‌سازی داده‌های حاصل از تحلیل داده‌ها، در راستای ارائه نظریه» باید روشمند و مبتنی بر پیش‌فرض‌های علم شناختی باشد.
مؤلفه‌های هویت روشی تفسیر موضوعی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه هویت روشی تفسیر موضوعی در گرو این است که منبع معرفتی مرجع آن قرآن باشد، مبتنی بر یک رویکرد منسجم علمی باشد، گفت: در هویت روشی تفسیر موضوعی، روش‌شناسی باید متناسب با متن معصوم باشد و روش معتبر گردآوری و تحلیل داده‌ها از قرآن را ارائه کند، مسئله‌محور باشد و روش معتبر کشف مسئله را ارائه دهد و مطالب را با واقع زندگی بشر ارائه دهد و این روش تفسیر موضوعی باید قابلیت مفهوم‌سازی متناسب با مفاهیم قرآنی و اکتشاف نظریه از قرآن را داشته باشد.
وی با اشاره به عناصر روشن‌شناختی تفسیر موضوعی شهید صدر ادامه داد: تفسیبر موضوعی یک روش علمی اجتهادی برای رجوع به قرآن است و مسئله‌محوری باید رعایت شود و بدانیم که ارتباط با زندگی واقعی بشری، نقطه مشترک تفسیر موضوعی و نظریه‌پردازی در علوم انسانی است که هدف نهایی، اکتشاف نظریه‌های علمی کارآمد قرآنی ناظر به واقعیت زندگی بشری است.
محمدی‌فرد در بخش پایانی سخنانش با اشاره به اینکه تفسیر موضوعی تفسیری کلی‌نگر است و گامی فراتر از تفسیر ترتیبی گذاره و میان مدالیل لفظی آیات که حاصل تفسیر ترتیبی است، پیوند ایجاد می‌کند، تصریح کرد: تفسیر موضوعی، یک تفسیر مسئله‌محور است و مسائل خود را در یک فرایند اجتهادی، از واقع زندگی و تجربه‌های بشری اخذ کرده و به قرآن عرضه می‌کند و مفسر در نقشی فعال، پاسخ‌های قرآن را در قالب نظریه اکتشاف می‌کند.
وی با بیان اینکه تفسیر موضوعی جاودانی بودن قرآن در عرصه ارائه برنامه زندگی بشر را آشکار می‌کند و با وجود نقش فعال داشتن مفسر در آن، به‌دلیل روشمندی اخذ مسئله و مفهوم‌سازی مدالیل قرآنی، از آسیب تفسیر به رأی جلوگیری می‌کند، یادآور شد: شهید صدر معتقد است که در نظریه‌های اساسی به منابع دست اول قرآن و سنت اصیل توجه داشته باشیم نه به معنای روایات ناظر به زمان معصومین(ع)؛ ایشان اصول شریعت را مورد توجه قرار می‌دهد و منبع معرفتی معتبر مرجع در نظریه‌پردازی را قرآن می‌داند.
نظر شما :