آیات قرآن پیرامون نصرت الهی مربوط به عصر خاصی نیست

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به نقل از خبرگزاری مهر، در آیات قرآن کریم مطالب دقیق و مهمی درباره مناسبات جنگ و صلح و نحوه تقابل و همچنین تعامل و ارتباط با دشمنان اسلام بیان شده است؛ مطالبی که بازخوانی آنها می‌تواند برای امروز ما درس آموز باشد و به نظر می‌رسد یکی از مبانی مهم اندیشه دفاعی رهبران جریان مقاومت به ویژه مقام معظم رهبری را تشکیل می‌دهد. یکی از مسائلی که در این آیات بیان شده است سازوکار بهره مندی از نصرت الهی است. بر اساس وعده خداوند در قرآن، نصرت الهی امری قطعی و حتمی است ولی نحوه دستیابی به آن می‌تواند با فرازونشیبهایی همراه باشد.

مقام معظم رهبری بارها در بیانات و پیام‌های خود بر اهمیت توجه به نصرت الهی اشاره کردند؛ به عنوان مثال در یکی از دیدارها چنین تعبیر فرمودند: «امروز، در داخل غزّه و داخل فلسطین، نیروهای مقاومت دارند به قرآن عمل می‌کنند. مقاومت، در داخل غزّه، در حال ایستادگی در مقابل دشمن است. «اُذِنَ لِلَّذینَ یُقاتَلونَ بِاَنَّهُم ظُلِموا وَ اِنَّ اللَهَ عَلی نَصرِهِم لَقَدیر». خدای متعال ان‌شاءالله به آنها نصرت هم خواهد داد. امید ما به لطف الهی و به نصرت الهی تمام نمی‌شود. در آیه دیگری فرمود: «وَ لَیَنصُرَنَّ اللَهُ مَن یَنصُرُه». این تأکیدِ الهی است. نصرت الهی ان‌شاءالله شامل حال مردم فلسطین خواهد بود و دنیای اسلام، به لطف الهی، نابودی غدّه سرطانی صهیونیستی را به چشم مشاهده خواهد کرد».

با توجه به شرایط حال حاضر منطقه و ترور جمعی از رهبران مقاومت اسلامی از جمله اسماعیل هنیه و سیدحسن نصرالله، و پاسخ محور مقاومت به تجاوزات اسرائیل، ضرورت توجه به نصرت الهی که می‌تواند نقش مهمی در امیدآفرینی و افزایش روحیه سربازان مقاومت داشته باشد ضرورتی دوچندان دارد.

در همین راستا با حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبر بابایی؛ استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت‌وگو کردیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید؛

* به عنوان سوال نخست بفرمائید در قرآن کریم مسئله نصرت الهی چگونه مطرح شده و چه نکاتی ذیلش قابل بررسی و بیان است؟

معنای لغوی نصرت روشن است. نصرت یعنی یاری کردن، یعنی کسی بخواهد کاری را انجام دهد، دیگری به او کمک کند. بنابراین معنایش روشن است. ما هر کاری بخواهیم انجام دهیم با یاری خدای متعال است، این یک نصرت عمومی است که همه از آن بهره مند هستند. یک نصرت ویژه هم در قرآن مطرح شده است که خداوند متعال نسبت به برخی انجام می‌دهد. در قرآن بیشتر به این نصرت ویژه توجه شده است که فقط به بعضی از بندگان داده می‌شود. پس خدای متعال به همه انسان‌ها توان و نیرو داده و ابزار و وسایلی در اختیار آنها قرار داده است ولی یک کمک ویژه و فوق العاده که با اسباب عادی نیست را نسبت به برخی بندگان دارد. مثلاً خدا باران می‌فرستد یا فرشتگان را می‌فرستد تا مؤمنین را یاری کنند. این نصرت ویژه بارها شامل حال پیامبر (ص) شده بود. مثلاً اینکه پس از هجرت آن حضرت، عنکبوت جلوی غاری که ایشان در آن پنهان شده بود تار تنیده بود یک نصرت فوق العاده بود. بنابراین نصرتی که در قرآن وعده داده شده نصرت ویژه است که خدا به بندگان مومنش عطا می‌فرماید.

* این نصرت ویژه‌ای که شما اشاره می‌فرمایید محدود به همان مواردی است که در قرآن اشاره شده و مخصوص به پیامبر (ص) و مسلمانان صدر اسلام است یا اینکه امروز هم این امکان فراهم است که بتوانیم از این نصرت‌های ویژه برخوردار شویم و اگر امکانش فراهم است، آیا در قرآن توضیح داده شده که شرط بهره مندی از این نصرت چیست و چه زمانی از این نصرت برخوردار می‌شویم؟

اینکه آیات کریمه قرآن داستان‌هایی در مورد نصرت الهی مطرح کرده است به جهت درس آموزی به مؤمنین در همه زمان‌ها است چون قرآن کتاب جاودانی است و مربوط به عصر خاصی نیست. اگر قرآن خبر می‌دهد که در جنگ بدر چنین بود و خدا مؤمنین را یاری کرد همه اینها برای این است که آیندگان درس بگیرند. بنابراین پاسخ سوال شما این است که این نصرت مخصوص آن زمان نیست و اگر همان شرایط که در آن عصر بوده الآن هم وجود داشته باشد، آن نصرت نازل می‌شود. البته این شرایط علت تامه نیست که بگوییم اگر شرایط فراهم شد حتماً نصرت الهی نازل می‌شود چون حکمت الهی نیز در این زمینه تأثیرگذار است. نسبت به خود پیامبر اکرم (ص) هم یک جاهایی نصرت الهی می‌آمد، یک جاهایی حکمتی در کار بود و نصرت الهی نمی‌آمد. به هر ترتیب جواب این است که این نصرت اختصاص به وقایع صدر اسلام ندارد.

سوال دیگری که شما پرسیدید این بود شرایط بهره مندی از نصرت ویژه الهی چیست. آنچه ما از آیات قرآن استفاده می‌کنیم این است که اولاً باید شناخت فرد نسبت به خدای متعال شناخت درستی باشد و بداند خداوند قادر بر هر کاری است و نسبت به بندگانش مهربان است. بنابراین انسان باید خدا را شناخته باشد و ایمان به خدا داشته باشد و بداند اگر خدا بخواهد کمک کند توانایی آن را دارد. بنابراین شناخت و ایمان، شرط اول است.

شرط دوم این است انسان از امکاناتی که خدا به انسان داده است به صورت صحیح استفاده کند. خدا به انسان عقل داده، فکر داده، وسایل و ابزاری در اختیار انسان است. قرآن صراحتاً دستور داده است: «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّکُمْ؛ و شما (ای مؤمنان) در مقام مبارزه با آن کافران خود را مهیا کنید و تا آن حد که بتوانید از آذوقه و تسلیحات و آلات جنگی و اسبان سواری زین کرده برای تهدید و تخویف دشمنان خدا و دشمنان خودتان فراهم سازید». بر اساس این آیه مؤمنین وظیفه دارند هرچه نیرو و تجهیزات جنگی می‌توانند فراهم کنند تا دشمنان را بترساند؛ یعنی اینقدر از نظر تجهیزات نیرو فراهم کرده باشید که دشمن بترسد به شما حمله کند و فکر حمله به سرش نیاید.

شرط سوم تقوا است. قرآن می‌فرماید: «بَلَی إِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا» یعنی اگر صبر و استقامت داشته باشید نصرت خدا شامل حال شما می‌شود. تقوا یعنی نافرمانی خدا از انسان سر نزند و مطیع دستورات خدا باشد و گناه و ظلم نکند. مثلاً وقتی شرایط جنگ پیش می‌آید خدای متعال دستوراتی داده است و یکسری کارها را نباید کرد. همینطور که قوانین جنگی در دنیا هست، اسلام هم دستوراتی برای رعایت حقوق انسان‌ها بیان کرده است. بنابراین باید این قوانین رعایت شود و نافرمانی نشود.

نکته مهم‌تر از همه اینها و شرط چهارم این است که انسان هیچ وقت خیال نکند خودش است که می‌تواند کاری کند چون اگر خدا نخواهد این نیروها تأثیر نمی‌گذارد. انسان باید بداند حتی آن وقتی که از ابزار معمولی استفاده می‌کند، اگر خدا بخواهد این ابزار اثر می‌گذارد و اگر خدا نخواهد، از این ابزار کاری ساخته نیست. به تعبیر دیگر انسان نباید دچار غرور شود و خیال کند احتیاجی به خدا ندارد. مسئله بعدی و شرط پنجم مسئله دعا است. در همین دعای ۲۷ صحیفه سجادیه که برای مرزداران و مجاهدان است چه نکات زیبایی بیان شده است. در این دعا انسان در برابر خدا ابراز می‌کند من خودم را نیازمند تو می دانم تا در این شرایط مرا یاری کنی.

اگر این شرایط جمع شود؛ یعنی معرفت و شناخت انسان به خدا کامل باشد، ایمان به خدا داشته باشد، دستورات الهی را رعایت کند، تقوا داشته باشد، از امکاناتی که خدا به او داده درست استفاده کند و در همه حال خودش را نیازمند خدا بداند، اگر این شرایط جمع شود امید است از طرف خداوند کمک برسد، همانطور که در آیه‌ای که قرائت کردم اشاره شد اگر شما صبر و استقامت داشته باشید و دشمن با سرعت به سمت شما بیاید، خداوند با فرشتگان شما را یاری می‌کند: «بَلَی إِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا وَیَأْتُوکُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هَذَا یُمْدِدْکُمْ رَبُّکُمْ بِخَمْسَةِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِکَةِ مُسَوِّمِینَ؛ بلی اگر صبر و مقاومت پیشه کنید و پرهیزکار باشید، چون کافران بر سر شما شتابان بیایند خدا پنج‌هزار فرشته را با پرچمی که نشان مخصوص سپاه اسلام است به مدد شما می‌فرستد». یک کتابی هم شهید مطهری نوشتند با نام «امدادهای غیبی» که نکات خوبی در این زمینه بیان کردند.

* الآن آیه «متی نصرالله» خیلی تکرار می‌شود و به نوعی وایرال شده است. به عنوان حسن ختام این گفت وگو به ماجرای نزول این آیه و معنا و مفهوم آن اشاره بفرمائید؟

قرآن کریم می‌فرماید: «أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّی یَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَی نَصْرُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ؛ آیا گمان کرده‌اید که به بهشت داخل شوید بدون امتحاناتی که پیش از شما بر گذشتگان آمد؟ که بر آنان رنج و سختی‌ها رسید و همواره پریشان خاطر و هراسان بودند تا آن گاه که رسول و گروندگان با او (از خدا مدد خواستند و) گفتند: بار خدایا، کی ما را یاری کنی؟ (در آن حال خطاب شد: بشارت دهد که) هان! همانا یاری خدا نزدیک است».

همه حوادثی که در جهان اتفاق می‌افتد و مشکلاتی که برای مؤمنین پیش می‌آید و همچنین امکاناتی که برای آنها فراهم می‌شود چون قرآن می‌فرماید: «وَنَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَیْرِ فِتْنَةً»، همه برای آزمایش است. این آزمایش‌ها هم برای رشد انسان است. یکی از آزمایشات الهی این است که وقتی جنگی واقع می‌شود شرایط سختی پیش می‌آید تا خداوند ببیند استقامت انسان‌ها چقدر است و چقدر در راه خدا سختی‌ها را تحمل می‌کنند. بنابراین این نصرت ویژه الهی گاهی دیر برای انسان می‌آید تا استقامت افراد بروز کند.

پیام آیه شریفه این است که نباید انتظار داشته باشید زود یاری انجام بگیرد و هیچ مشکلی برای شما پیش نیاید. در گذشته چنین بوده گاهی اینقدر سختی‌ها زیاد می شده که مؤمنین می‌گفتند «متی نصرالله». عرض کردم که اگر همه شرایط فراهم شود، این امر علت تامه نیست چون گاهی حکمت خدا این است نصرت به تأخیر بیفتد تا افراد آزمایش شوند.