دولت براساس اختیارات و وظایفی که دارد می‌تواند یکی از تأثیرگذارترین عوامل در ساختارها و تنظیمات اجتماعی و وسیله‌ای مهم برای نیل به اهداف زندگی اجتماعی باشد.
این نوشتار پس از آنکه در بخش نخست، مباحث پایه‌ای شناسایی اختیارات و وظایف دولت اسلامی را بررسی می¬کند، در مورد اختیارات دولت اسلامی بر رویکردی تمرکز کرده که زندگی انسان را به دو بخش فردی و اجتماعی تقسیم می¬کند و اصل ولایت و یا عدم ولایت در این عرصه‌ها را بررسی و سپس رویکرد فقیهان به نوع ولایت حاکم اسلامی را مطرح می‌کند. در بررسی وظایف دولت اسلامی، وظایفی مانند آموزش، بهداشت و سلامت و تثبیت ارزش پولی (که چندان مورد وفاق اقتصاددانان مسلمان نبوده) به صورت مفصل بررسی شده و توازن به‌مثابه عدالت اجتماعی مهم¬ترین وظیفه و فلسفه تشکیل دولت اسلامی قلمداد شده است.