علم‌النفس به‌مثابة شاخه‌ای ممتاز از فلسفة نظری شناخته می‌شود، و چنان ارزشمند است که گاه هویّت فلسفه را چیزی جز شناخت نفس ندانسته‌اند. ابن‌سینا، فیلسوف بزرگ مسلمان، در سخنی پُرمایه گفته است که «شناخت نفس، نردبانی است برای شناخت خدا». او، آثار پُرباری در باب علم‌النفس به یادگار گذاشته که از آن میان، نمط سوم کتاب اشارات و تنبیهات اثری شاخص در این زمینه است، و مطالعة کامل آن، شناخت مناسبی از دیدگاه‌های ابن‌سینا را در پی دارد.
از میان شرح‌های اشارات، شرح خواجة طوسی مقام ارجمندی در تبیین دیدگاه‌های ابن‌سینا و پاسخ به اشکال‌ها دارد، و سال‌هاست که در حوزه‌های درسی فلسفة اسلامی تدریس می‌شود. در نوشتار حاضر، به قصد آشنایی بیشتر فراگیران فلسفة مشّاء با علم‌النفس ابن‌سینا و آسان شدن خوانش یکی از متن‌های اصیل حکمت اسلامی، ترجمه‌ای از شرح خواجة طوسی بر نمط سوم اشارات، به همراه تبیین دشواری‌های متن و تحلیل برخی از اندیشه‌ها ارائه شده است