«عرفان» به‌گونه خاصی از علم و آگاهی اطلاق می‌شود که از راه حس یا عقل و نقل حاصل نمی‌شود؛ بلکه از راه قلب، یعنی شهود باطنی غیر اکتناهی خداوند حاصل مى‌شود. کسى‌که مشاهده عرفانی برایش حاصل مى‌گردد، اگر بخواهد مشهودات خویش را براى دیگران توصیف کند، چاره‌اى ندارد جز اینکه دریافت‌های خود را در قالب الفاظ و مفاهیم درآورد تا براى دیگران قابل فهم باشد. مجموعه نقل‌ها و گزاره‌های حاکی از شهود عارفان که گاهی با استدلال‌ها و تحلیلات عقلی توأم شده، به‌مرور دانشی خاص با عنوان «عرفان نظری» را تولید نموده است. در این دانش، بسان فلسفه الهی، به تفسیر هستى پرداخته می‌شود و در آن درباره خدا و جهان و انسان بحث مى‏شود اما برخلاف فلسفه که در استدلال‌های خود تنها به مبادى و اصول عقلى تکیه مى‏کند، عرفان نظری مبادى و اصولِ کشفى را مایه استدلال قرار مى‏دهد و آنگاه آنها را با زبان عقل توضیح مى‏دهد.