معناشناسی تاریخی مهریه در قرآن کریم
Historical Semantic Approach to "Bride-wealth" in the Holy Qur'an
در بحث از انگارة مهریه در عصر نزول قرآن، آنچه در بادی امر جلب توجه میکند، تنوع در واژههایی است که بر معنای مهریه دلالت دارند. آنطور که عالمان لغت و تفسیر گفتهاند، چهار واژه در آیات قرآنی به مفهوم مهریه اشاره دارند که عبارتاند از: «اَجر»، «فَریضه»، «صَدُقه» و «نِحله». به اینها باید واژة «مَهر» را علاوه کرد که در فرهنگ عرب پیش از اسلام، انگارة مهریه را نمایندگی میکرده و سابقهای دراز در فرهنگ سامی داشته است. این گونهگونیِ واژگانی گرچه بر عالمان تفسیر امری پوشیده نبوده، اما هنوز چند پرسش اساسی در این باره بیپاسخ مانده است: نخست آنکه چه تمایزهای معنایی بین واژههای یادشده وجود دارد؛ دوم آنکه چرا واژة «مَهر» از نظام واژگانیِ قرآن حذف شده است؛ و سوم آنکه جایگزین شدن «مَهر» با چهار واژة جدید، چه تحولاتی در انگارة مهریه به وجود آورده است. برای پاسخ به این پرسشها، در اثر حاضر کوشش میشود از رویکرد معناشناسی تاریخی بهره جسته و میزان کارآمدی آن در مطالعات قرآنی به آزمون گذاشته شود.