تاثیر متقابل علم و فلسفه از دیدگاه علامه طباطبایی و بازتاب آن در علوم انسانی بررسی شد

حجت الاسلام والمسلمین دکتر علی شیروانی عضو هیات علمی گروه فلسفه و کلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در نشست علمی «تاثیر متقابل علم و فلسفه از دیدگاه علامه طباطبایی و بازتاب آن در علوم انسانی» که به همت گروه علمی فلسفه علوم انسانی مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد،  به ویژگی های شخصیتی علامه طباطبایی اشاره کرد و اظهار داشت: یکی از امتیازات ایشان، آزاداندیشی بود، در واقع باب نقد را باز گذاشته بودند و در عین اتخاذ مواضع محکم از مواجهه با افکار و آراء جدید استقبال می کردند.
او با اشاره به گفت وگوهایی که مرحوم علامه طباطبایی با هانری کربن داشت، گفت: به تعبیر یکی از شاگردان هانری کربن، این فیلسوف غربی مجذوب مرحوم علامه طباطبایی شده بود و پاسخ سئوالات خود را از علامه می گرفت و البته علامه طباطبایی هم مشتاق گفت وگو با کربن بود چون معتقد بودند کربن، راهی برای آشنایی وی با تفکر معاصر غرب است.
استاد حوزه علمیه عنوان کرد: استاد محقق داماد در جلسه ای مطرح کردند که در بین اساتید من یک نفر بود که بیش از همه، تحملش در شنیدن افکار مخالف بیشتر از همه بود و او، علامه طباطبایی بود.
مدیر گروه فلسفه و کلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه ویژگی های شخصیتی علامه طباطبایی به گونه ای بود که اساتید و طلاب را مجذوب خود می کرد؛ گفت: اتقان فکر، استحکام قلم و تجلی جمع بین قرآن و برهان و عرفان در ایشان، برجسته بودن در تفسیر و فلسفه از مهمترین ویژگی های علامه طباطبایی است.
شیروانی، سیره عملی علامه طباطبایی را یکی از رموز موفقیت ایشان دانست و گفت: علامه طباطبایی به «تقیه» به معنای واقعی کلمه عمل می کرد. تقیه یعنی اینکه برای رسیدن به هدف مقدس خود به گونه ای عمل کنی که کمترین تصادم و تزاحم را با موانع داشته باشد و چنان انعطافی از خود نشان دهی که از تنگناها به خوبی بگذری بی انکه آسیبی جدی بیابی یا از کار خود بازمانی. هدف ایشان، ترویج معارف حقه، تربیت طلاب مستعد و پاسخگویی به نیازهای فکری جامعه بود بنابراین اقدامی نمی کرد که جلوی این هدف گرفته شود.
او با اشاره به برگزاری کنگره تحلیل و بررسی افکار و اندیشه های علامه طباطبایی بیان کرد: در جلسه ای پیشنهاد کردم که جا دارد بنیادی را به نام «بنیاد فکری علامه طباطبایی» تاسیس کنیم که وظیفه آن، چاپ و انتشار آثار ایشان به صورتی مناسب و همراه با تصحیح و تحقیق و نمایه های لازم و مطابق با استانداردهای روز باشد چون نیاز مبرمی وجود دارد که آثار ایشان به نحو صحیح و در خور جایگاه ایشان چاپ و منتشر شود. برخی از نوشته های ایشان هنوز چاپ نشده است و حتی آثاری هم که منتشر شده است، از جمله ترجمه آثار عربی ایشان و حتی تفسیر المیزان نیاز به تحقیق اساسی و حتی تصحیح مطبعی دارد.
استاد حوزه علمیه قم همچنین پیشنهاد کرد: «دانشنامه علامه طباطبایی» در سطح عمیق و دقیقی تدوین شود که به عناصر اصلی و مولفه های اصلی اندیشه ایشان در محورها و موضوعات مختلف به صورتی که در دانشنامه نویسی ها مرسوم است بپردازد. اخیرا دانشنامه امام خمینی در 10 جلد منتشر شده است، دانشنامه شهید مطهری در دست انتشار است که در جای خود کارهای ارزنده و لازمی است برای علامه طباطبایی نیز انجام این مهم ضرورت دارد چه بسا به لحاظ غنای اندیشه علامه طباطبایی، این اقدام اولویت داشته باشد که به صورت موضوعی و با محورهای مختلف اندیشه های ایشان  عرضه شود.
او در بخش دوم سخنان خود بیان داشت: مرحوم علامه طباطبایی وقتی بحث جسم را در نهایة الحکمه مطرح می کنند، می گویند: «وجود جسم به معنایی که در فیزیک جدید گفته می شود را باید به عنوان اصل موضوع بپذیریم و قواعد فلسفی را بر آن تطبیق کنیم».
شیروانی همچنین به دیدگاه علامه طباطبایی در باب ماده و انرژی اشاره کرد و افزود: علامه می گوید: «در فیزیک جدید از ماده که همان جسم در اصطلاح فلسفه است سخن به میان می آورند و انرژی را در مقابل ان قرار می دهند و جسم را انرژی متراکم می دانند. اگر ما اینها را بپذیریم، باید در طبقه بندی مقولات خود تجدیدنظر کنیم».
او گفت: علامه طباطبایی به صورت مبسوط بیان کردند که علوم طبیعی اگر در محدوده و مرز خود حرکت کنند، هیچگاه با اصول فلسفی تصادم و تعارض ندارند و ناقض و رد کننده هیچ اصل متافیزیکی نمی توانند باشند.
استاد حوزه علمیه قم اظهارداشت: علامه طباطبایی با تالیف بدایة الحکمه و نهایة الحکمه خدمت بسیار بزرگی انجام دادند و در کتاب اصول فلسفه هم متافیزیک  را با مباحث و پرسشهای جدید درگیر می کند و می کوشد  شبهات مادیگرایان را پاسخ مناسب دهد.
علامه طباطبایی فلسفه را از مباحث منسوخ طبیعیات قدیم آزاد کرد و ظرفیت ان را در پاسخگویی به نیازهای فمری روز جامعه نشان داد و این کاری است که رشد و بالندگی فلسفه الاهی در گرو تداوم ان است.

+ صوت سخنرانی