نگاهی به فعالیت‌های دفتر تسهیل‌گری امین آباد در سه سال اخیر

در ادامه گفت‌وگوهای روابط عمومی پژوهشگاه با رؤسا و مدیران بخش‌های مختلف پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به مناسبت هفته دولت، خبرنگار پژوهشگاه با دکتر حامد توانا مدیر دفتر تسهیل‌گری امین آباد گفت‌وگویی داشته که در ادامه تقدیم مخاطبان می‌شود.
دکتر حامد توانا در تشریح وظایف و عملکرد دفاتر تسهیل‌گری به خصوص دفتر تسهیل‌گری امین آباد بیان کرد: دفاتر تسهیل‌گری از سال 1398 با هدف توسعه محلی محلات کم‌برخوردار در کشور شروع به فعالیت کردند و مجموعاً 200 دفتر در کشور و 2 دفتر قم وجود دارد که یکی از آن‌ها در محله امین آباد و دیگری در محله شهر قائم تأسیس شدند. این دفاتر زیر نظر استانداری‌ها و وزارت کشور فعالیت می‌کنند اما مجریان آن‌ها می‌توانند دستگاه‌های مختلف یا اشخاصی که صلاحیت تشکیل دفتر را دارند، باشند.
وی گفت: دفتر تسهیل‌گری امین آباد با مجری‌گری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه فعالیت می‌کند و حوزه فعالیت آن به لحاظ تقسیمات شهری شامل دو محله امین آباد و محمدآباد از محلات حاشیه‌ای و مهاجرنشین شهر قم است. سابقه این محله به کم‌تر از نیم قرن می‌رسد و اکثریت ساکنین آن از مهاجران آذری زبان هستند که این مهاجرت‌ها عمدتاً بین سال‌های 92 تا 97 بوده و انگیزه مهاجرت هم بیش‌تر مسائل اقتصادی و یافتن شغل بوده، به طور کلی در این سال‌ها با روستاییانی مواجه هستیم که برای اشتغال از استان‌های دیگر به استان قم مهاجرت کردند و در حاشیه شهر ساکن شدند که یکی از این محلات، محله امین آباد است.
دکتر توانا افزود: مساحت این محله حدود 119 هکتار و دارای 133 بلوک شهری است و جمعیتی قریب به 25 هزار نفر و 7 هزار خانوار در این دو محله ساکن هستند که اکثراً به لحاظ اشتغال به فعالیت‌های خرد اقتصادی مشغولند و بیش‌تر کارگر ساده و شاغل در بخش خصوصی هستند.
مدیر دفتر تسهیل‌گری امین آباد تصریح کرد: مهاجرنشین بودن محلات حاشیه شهر قم، مشکلات خاصی را به وجود می‌آورد که از جمله آن‌ها ظهور سکونت‌گاه‌های غیررسمی، افزایش فقر، تضادهای فرهنگی و تاحدی کاهش ضریب امنیت است که در این محله با تأسیس دادسرای عمومی و انقلاب تا حد زیادی شاهد بهبود امنیت محله بودیم.
وی افزود: ساکنین محله ویژگی‌های خاص خود که عمدتاً فرهنگ روستایی هست را حفظ کردند که این موضوع دارای تبعات منفی و مثبت مختلفی است. زیرا برای ایجاد تعامل سازنده بین خرده فرهنگ‌های حاشیه شهر با فرهنگ شهری، زمان قابل توجهی نیاز است؛ لذا باید نسل‌های جدیدی بیایند تا با فضای جدید فرهنگی ارتباط عمیق‎تری پیدا کنند و این دوگانگی‌ها از بین برود.
مدیر دفتر تسهیل‌گری امین آباد گفت: یکی از مشکلاتی که حفظ ویژگی‌های خاص فرهنگی و خرده فرهنگ‌ها ایجاد می‌کند، بحث پایین بودن مشارکت اجتماعی است که علت آن هم تفاوت فرهنگی و ارتباط کم افراد با یکدیگر است.
وی یکی از دلایل اصلی تشکیل دفاتر تسهیل‌گری را جلب مشارکت‌های مردمی و اجتماعی دانست و تأکید کرد: درعلم جامعه‌شناسی روشن شده که در مناطقی از کشورها که مشارکت اجتماعی مردمی بیش‌تر و تعامل آن‌ها با نهادهای رسمی بیش‌تر است، رشد و توسعه آن‌ها نیز بیش‌تر است؛ درنتیجه هر چه مشارکت اجتماعی این بخش‌ها و هم‌چنین تعامل بین مردم با مردم و مردم با نهادهای رسمی افزایش پیدا کند، شاهد توسعه بیش‌تر و حل سریع‌تر مشکلات خواهیم بود.
دکتر توانا اظهار کرد: یکی از مشکلات اهالی بحث اشتغال است، این در حالی است که یک مرکز فنی حرفه‌ای که عمده خدماتش رایگان است در انتهای محله و در میدان نبوت وجود دارد، اما به دلیل تعامل و مشارکت اجتماعی کم، استقبال از این مرکز در حد انتظار نبوده و خیلی از افراد محله تقاضا دارند که در داخل محله خودشان مرکزی برای آموزش آن‌ها در نظر گرفته شود.
وی در رابطه با وظایف و اقدامات دفتر تسهیل‌گری امین آباد بیان کرد: یکی از اقدامات اولیه که دفاتر انجام دادند، تشکیل تیم‌های مردمی از اهالی محله در زمینه‌های مختلف بود، این تیم‌ها با همکاری کارشناسان دفاتر تسهیل‌گری فعالیت‌های تعیین شده را پیگیری می‌کنند که این مسئله در راستای بومی سازی ویژگی‌های فرهنگی محلات کم‌تر برخوردار و حاشیه‌نشین است.
وی گفت: دفاتر تسهیل‌گری واسطه‌ای بین نهادهای رسمی و اهالی محله برای تزریق خدمات نهادهای رسمی به صورت مشارکتی و حضور فعال مردم، به محله هستند. درنتیجه کار دفاتر تسهیل‌گری اجرایی نیست و در حقیقت دفاتر تسهیل‌گری سعی می‌کنند مردم را نسبت به ظرفیت‎ها و توانمندی‌های خود آگاه کنند و از طریق سازماندهی، با نهادهای رسمی ارتباط برقرار و خدمات‌ آن‌ها را در جهت پیشرفت محلات در حوزه‎های مختلف جذب کنند.
دکتر توانا با بیان اینکه دفاتر تسهیل‌گری در 5 حوزه به ارائه خدمات و فعالیت‌های تسهیل‌گری می‌پردازند، گفت: حوزه شهرسازی، حوزه مددکاری اجتماعی، حوزه اقتصادی، حوزه حقوقی و حوزه اجتماعی، حوزه‌های فعالیت دفاتر تسهیل‌گری است که ما طی بیش از سه سال در همه این حوزه‌ها به اهالی خدمات ارائه کردیم.
مدیر دفتر تسهیل‌گری امین آباد اظهار کرد: مردم نیازمندی‌هایی را برای محله خودشان به صورت مکرر مطرح می‌کنند که ما نیز با عنایت خاصی این درخواست‌ها را دنبال می‌کنیم. مسائلی از جمله فاضلاب، نبود اتوبوس خط واحد، کمبود سطل زباله، عدم آسفالت برخی کوچه‌ها، نبود شعبه بانک و نبود مطب پزشک و داروخانه درخواست‌های مردمی است که ما از طریق سازمان‌های مربوطه پیگیری کردیم و امیدورایم به نتیجه برسند.
وی تصریح کرد: به دلیل اینکه دفاتر یک تجربه جدید در کشور محسوب می‌شدند انتظار نمی‌رفت که این طرح به صورت کاملاً موفق و بدون مشکل اجرا شود اما به نظر در استان قم حمایت‌های نهادی از دفاتر تسهیل‌گری ضعیف بوده و شامل ملزوماتی است که در استان قم آن طور که باید انجام نشده است؛ لذا ما خواهان همکاری بیش‌تر نهادها با دفاتر تسهیل‎گری هستیم، به خصوص برحسب مقررات یک سری وظایف برای نهادها در ارتباط و تعامل با دفاتر تسهیل‌گری مشخص شده که این همکاری جنبه رسمی و الزام قانونی نیز دارد.
توانا در رابطه با کمبودهای دفاتر تسهیل‌گری گفت: یک سری کمبودها در دفاتر وجود دارد که اگر رفع شوند در پیشرفت کار دفاتر مؤثر خواهد بود، به طور مثال دفاتر وسیله ایاب و ذهاب ندارند، درصورتی که جنس کار دفاتر از جنس ارتباط با مردم و مراکز و نهادها است که این موضوع مستلزم رفت وآمدهای مکرر و وسیله نقلیه است و عدم وجود آن هزینه زیادی را به کارشناسان و دفتر تحمیل می‌کند.
دکتر توانا بیان کرد: دفاتر تسهیل‌گری برای اجرای برنامه‌ها، اقدامات و فعالیت‌های خود هیچ‌گونه بودجه‌ای ندارند، زیرا به این صورت تعریف شده که دفاتر تسهیل‌گری جنبه تصدی‌گری ندارند و تنها جنبه تسهیل‌گری دارند؛ اما در عمل اینطور نیست و ما حداقل برای فراهم کردن زمینه‌های اجرای برنامه نیازمند بودجه هستیم و این یکی دیگر از مشکلات دفاتر است. علاوه بر این زمزمه‌هایی نیز وجود دارد که تا آذرماه که مأموریت اکثر دفاتر تمام می‌شود، دفاتر احتمالاً تعطیل شوند، این درحالی است که تعداد قابل توجهی نیروی جوان کارشناس و متخصص با تجربیات ارزشمند در این دفاتر در کل کشور حضور دارند و در هیچ مجموعه‌ای نمی‌توانیم چنین افرادی را به این نحوی که در این دفاتر به کار گرفته شدند، به کار بگیریم.
وی در رابطه با مراجعات شخصی گفت: برخی مراجعات شخصی در موضوع اشتغال هست و ما در این زمینه هم بحث مشاوره و هم بحث ارجاع به شرکت‌ها و تولیدی‌‎ها را انجام می‌دهیم. مورد دوم بحث مددکاری اجتماعی است که ما مراجعات شخصی زیادی را در رابطه با بحث خانواده، ازدواج، مشکلات اقتصادی و مالی و خانواده داریم.
مدیر دفتر تسهیل‌گری امین آباد ادامه داد: بخش دیگری از فعالیت‌های ما آموزشی و مشاوره‌ای است، زیرا بسیاری از مشکلات ما از کمبود آگاهی است. یک بخش دیگر نیز اجرای دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی و بخشی دیگر ایجاد اشتغال‌های خانگی است.
 دکتر توانا در پایان برخی از اقدامات شاخص دفتر تسهیل‌گری امین آباد در سال 1401 را بیان کردند که به شرح زیر است:
1.    برگزاری کارگاه آموزشی خیاطی
2.    همکاری در ارائه خدمات درمانی رایگان به اهالی توسط گروه جهادی پزشکی
3.    همکاری در تشکیل خانه هلال
4.    برگزاری دوره‌های آموزشی خانه هلال
5.    برگزاری جشنواره غذاهای محلی عید غدیر همراه با توزیع غذا
6.    برگزاری کارگاه آموزشی پیش از ازدواج
7.    برگزاری جلسات ترویجی و آموزشی پیشگیری از اعتیاد
8.    اجرای برنامه ورزشی پیاده روی بانوان 
9.    پیگیری اجرای زیباسازی در پنج نقطه از محله که تا کنون دو نقطه اجرا شده است.
10.  پیگیری درخواست‌های مردمی از قبیل مشکل کیفیت آب و غیره.