مشاوره پیش از ازدواج تصمیم گیرنده نهایی نیست

مشاوره پیش از ازدواج تصمیم‌گیرنده نهایی نیست

به مناسبت سالروز ازدواج پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد (ص) و  حضرت خدیجه (س) گزارشی را با دکتر عباسعلی هراتیان ، عضو هیت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و مشاور و مربی پیش از ازدواج در مرکز تحقیقات ، آموزش و مشاوره خانواده ترتیب دادیم؛ تا پاسخگوی سوالات شما در زمینه مشاوره پیش از ازدواج باشد. وی با تأکید بر ضرورت و تعریف واحد از مشاوره پیش از ازدواج گفت: هدف متوسط و عملیاتی مشاوره پیش از ازدواج کمک به تصمیم‌گیری مراجعه‌کنندگان است، به این معنا که مشاوره پیش از ازدواج کار عقل بیرونی آنان را انجام می‌دهد اما تصمیم‌گیرنده نهایی نیست.

عباسعلی هراتیان، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از قم، با تأکید بر ضرورت و تعریف واحد از مشاوره پیش از ازدواج بیان کرد: دکتر مسعود جان‌بزرگی در کتاب مشاوره پیش از ازدواج، تعریف خوبی از این موضوع دارد که آمده است: یک شروع و پایان مشخصی دارد و به این معنا نیست که فرد به‌عنوان مشاوره بدون نقشه و برنامه آن را انجام بدهد، مشاوره پیش از ازدواج یک فرایند است که متغیرهای پیش‌بین یک همسری موفق مورد بررسی قرار می‌گیرد، این متغیرها منفی یا مثبت است که یا به ازدواج موفقیت‌آمیز ختم می‌شود و یا در این امر اختلال ایجاد می‌کند و این فرایند به‌وسیله یک متخصص پیگیری می‌شود زیرا تنها متخصص می‌تواند هدایت‌گر این فرایند باشد. هدف متوسط و عملیاتی مشاوره پیش از ازدواج کمک به تصمیم‌گیری مراجعه‌کنندگان است، به این معنا که مشاوره پیش از ازدواج کار عقل بیرونی آنان را انجام می‌دهد اما تصمیم‌گیرنده نهایی نیست.

وی افزود: زمان مناسب مشاوره پیش از ازدواج کاملاً به روش مورد استفاده مشاور بستگی دارد، اما آنچه که وجود دارد باید مدت زمانی از دوران آشنایی دختر و پسر گذشته باشد و سپس به مشاوره مراجعه کنند. ما در گروه مشاوره پیش از ازدواج «شروع خوب»  می گوییم؛ مراجعه‌کنندگان باید حداقل دو یا سه ملاقات دو ساعته با یکدیگر داشته باشند و بخشی از گفت‌وگوها را انجام داده باشند و در ادامه، مشاوران این رویکرد، کمیت و کیفیت سرعت رابطه را افزایش می‌دهند.

هراتیان ادامه داد: برخی از همکاران اعتقاد دارند چندین ماه آشنایی پیش از مراجعه به مشاوره ازدواج ضروری است، اما با توجه به رویکردهای مورد استفاده من و همکارانم در مرکز تحقیقات ، آموزش و مشاوره خانواده دوران آشنایی در شکل ایده‌آل خودش در مدت یک هفته تا 10 روز به سرانجام می‌رسد؛ یعنی ذهن و قلب طرفین و خانواده‌ها نباید بیش از این مشغول باشد زیرا آسیب‌زاست.

وی بیان کرد: برخی از مراجعه‌کنندگان به مشاوره پیش از ازدواج، مدت‌زمان طولانی از رابطه‌شان می‌گذرد و یا حتی در محرمیت موقت به سر می‌برند، تلاش ما بر این است که این رابطه حفظ شود، اما دسته‌ای از این مراجعان در دوران آشنایی خود به موقعیت هیجانی پیش از انتخاب می‌رسند که هیجان و عواطف آنان نسبت به یکدیگر کاهش پیدا می‌کند. در این شرایط با وجود جلسات متعدد و بررسی چالش‌هایشان، آنان ممکن است به این شک و تردید رسیده باشند که «آیا ما گزینه مناسبی برای یکدیگر هستیم یا خیر؟» سرچشمه این شک و دیدهای ناگهانی و بدون علت شخصیت هیجانی افراد است که باز هم مشاوره در این راستا کمک می‌کند تا واقعیت رابطه جایگزین هیجانات منفی شود.

مشاور مرکز تحقیقات ، آموزش و مشاوره خانواده تصریح کرد: هدف اصلی مشاوره پیش از ازدواج، افزایش کیفیت رابطه زناشویی است و به انتخاب اولیه برای تشکیل رابطه همسری کمک می‌کند، زمانی که آسیب‌های این انتخاب را به حداقل برسانیم ناسازگاری‌های زوجین کاهش یافته و سازگاری، رضایتمندی و پایداری رابطه بین آنان افزایش پیدا می‌کند و در نهایت انسجام خانواده تقویت می‌شود. بنابراین، به عبارت بهتر می‌توان گفت هدف غایی مشاوره پیش از ازدواج تقویت انسجام خانواده در آینده یک رابطه است.

هراتیان ادامه داد: وظیفه مشاوره پیش از ازدواج این است که چشم‌اندازی از آینده رابطه را به مراجعه‌کنندگان انتقال بدهد. مهارت مشاوره در آن است که در ابتدا متغیرهایی را انتخاب کند و سپس به شکلی آنان را بررسی کند که این چشم‌انداز به جزئیات و ظرافت بیشتری خود را نشان بدهد تا طرفین بتوانند تصمیم دقیق‌تری بگیرند و ابهام حداقلی داشته باشند برای بزرگ‌ترین تصمیم زندگی افراد. مشاوره فضای فردی و ارتباطی دو طرف را ترسیم می‌کند به‌گونه‌ای که آنان بتوانند با توجه به اطلاعات دریافتی از مشاوره تصمیم به ادامه یا پایان دادن به رابطه بگیرند.

وی اظهار کرد: در شرایطی که مشاور، ازدواج طرفین را بسیار خوب دانسته یا آن را بسیار خطرناک می‌داند، مطلقاً اجازه ندارد که توصیه قطعی به مراجعه‌کنندگان داشته باشد که آنان با یکدیگر ازدواج کنند یا خیر. باید نقاط قوت و ضعف را به آنان نشان بدهد و تصمیم نهایی را برعهده خودشان بگذارد.

هراتیان گفت: در روش «شروع خوب» که مورد استفاده ما در مرکز مشاوره است، آمادگی‌ها و تناسب‌ها مطرح می‌شود که در بخش آمادگی‌ها، سلامت جسمی و روانشناختی موردبررسی قرار می‌گیرد، به‌طور نمونه در مورد بیماری‌های هورمونی و مزمن و سابقه بیماری‌های روانی و سلامت شخصیت پرسش‌هایی را مطرح می‌کنیم، همچنین در بخش آمادگی‌ها، 14 آمادگی روانشناختی مانند مسئولیت‌پذیری و قبول نقش همسری و والدگری، تعهد و وفاداری، امیدواری و اعتماد اساسی، استقلال و تمایزیافتگی، تعامل و ارتباط، انعطاف‌پذیری، آمادگی‌های اقتصادی، جنسی و ظرفیت‌های خانوادگی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تصریح کرد: در بخش تناسب‌ها، تناسب در محورهای فردی، بایسته‌های دوران آشنایی، تناسب‌های خانوادگی، نگرانی‌ها و موضع‌گیری‌ها در برابر مسائل زندگی، معیارها، علاقه‌مندی‌ها و دلنشینی و تناسب میان مذهب و دین مورد بررسی قرار می‌گیرد.

وی افزود: به تعبیر دکتر مسعود جان‌بزرگی، آمادگی‌های پیش از ازدواج، جهیزیه روانشناختی داوطلبان ازدواج است، یعنی دارایی‌های روانشناختی که فرد همراه خود وارد رابطه می‌کند تا بتواند رضایتمندی زناشویی را افزایش داده و احتمال بروز طلاق عاطفی و حقوقی را به حداقل برساند. آمادگی‌های پیش از ازدواج همان‌ فاکتورهایی است که افراد بتوانند نقش خود را به‌عنوان همسر، والد، عروس یا داماد یک خانواده به‌خوبی ایفا کنند. این آمادگی‌ها از دوران مجردی افراد وارد رابطه زناشویی می‌شود که بسیار تحت‌تأثیر الگوهای خانوادگی، ارتباطی و اجتماعی و بینش فردی او نسبت به فضای همسری است.

هراتیان تصریح کرد: خانواده‌های طرفین هم نیازمند آمادگی‌ هستند، هر خانواده‌ای آمادگی ازدواج فرزندانشان و پذیرش فرد جدید در خانواده خود را دارند. آمارها نشان می‌دهد که بیش از 30 درصد از طلاق‌ها مربوط به دخالت خانواده‌های زوجین است. هماهنگی دو خانواده که منبع انرژی‌های مثبت و منفی روانی است ضرورت دارد و بر ویژگی‌های روانشناختی زوجین بسیار تأثیرگذار است.

وی اظهار کرد: برخی از مراجعان شکایت‌هایی دارند که گاهی اوقات صمیمت افسارگسیخته‌ای در بازه زمانی مشخص بروز و ظهور پیدا می‌کند و در نقطه مقابل نیز مراجعانی داشتیم که به شکل افراطی با عقل و منطق وارد رابطه می‌شوند و هر چقدر از رابطه می‌گذرد احساسات و عواطف خود را بروز نمی‌دهند و شخص در یک بلاتکلیفی عاطفی می‌ماند. بر این اعتقاد هستم که باید به کودک درون هم اجازه بدهیم تا رابطه را تجربه کند و او هم چشم‌اندازی برای آینده خودش در این رابطه داشته باشد؛ البته نباید به این معنا باشد که کل عرصه را به عواطف و احساسات و کودک درون سپرد، اما نباید با حضور او هم مخالفت کرد.

هراتیان بیان کرد: گاهی اوقات برخی افرادی که تجربه‌های بی‌شماری از خواستگاری رفتن داشتند، دچار عقل‌گرایی افراطی در طول رابطه و شناخت می‌شوند، به‌گونه‌ای که حتی اگر منطق و عقل آنان هم به این انتخاب و رابطه پاسخ مثبت می‌دهد، احساسات جایگاه خودش را پیدا نمی‌کند. بنابراین، یکی از فاکتورهایی که کمک می‌کند صمیمت بین افراد در جایگاه مشخص و متعادل قرار بگیرد، بازه زمانی شناخت است. بازه زمانی نباید آنقدر کوتاه و نه آنچنان طولانی باشد و از عقل‌های بیرونی باید کمک گرفت تا تصمیم‌گیری با سرعت بیشتری اتفاق افتد. اینکه عده‌ای از جوانان بر این باورند که ما باید به عقل و باور خودمان برای تصمیم‌گیری بسنده کنیم، یک باور غیرمنطقی است که اغلب به مقصد درستی در نهایت منجر نمی‌شود.

وی ادامه داد: از دیگر مواردی که به جلوگیری از افراط و تفریط در صمیمیت بین افراد منجر می‌شود محتوای ارتباط است. محتوای ارتباط در ملاقات طرفین اگر پشتوانه عقلانی و منطقی داشته باشد از بروز هیجانات افراطی جلوگیری می‌کند اگر فرد برای دوره آشنایی خود نقشه‌ای داشته باشد، افراد تحت‌تأثیر احساسات زودگذر قرار نمی‌گیرند.

هراتیان اظهار کرد: از جمله چالش هایی که در روابط همسری مشاهده می‌شود، ارتباط جنسی است. باید در رابطه با این مسائل در دوران آشنایی گفت‌وگو کرد؛ همچنین واقعیت دیگر آن است که افراد نمی‌دانند باید چگونه صحبت کنند و یا فضای دوران آشنایی به آنان اجازه این صحبت را نمی‌دهد. بنابراین، این بخش باید مورد توجه مشاوران پیش از ازدواج قرار بگیرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بیان کرد: هر چقدر بتوانیم ظرفیت آموزش‌های پیش از ازدواج را افزایش بدهیم، موفقیت ما در مشاوره پیش از ازدواج بیشتر می‌شود و رابطه منسجم‌تری را پیش‌بینی می‌کنیم. از جمله بخش‌های کمتر پرداخته شده با توجه به خلأهای موجود در فرهنگ ایرانی اسلامی جامعه ما، آموزش‌های پیش از ازدواج است که باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.

وی در پایان گفت: یکی از مهم‌ترین علت‌ها در بروز ناسازگاری‌های زناشویی، پیمان شکنی و طلاق، مشاوره‌های ناکارآمد پیش از ازدواج است.  بنابراین اهتمام جدی‌تر متخصصان را می‌طلبد تا بتوانند عقل بیرونی قابل اعتمادی برای داوطلبان ازدواج باشند.