در جلد نخست کتاب حاضر، مبانی تعلیم و تربیت از منظر فلسفه اشراق بررسی و سعی شد چارچوبی نظری برای تربیت اشراقی فراهم شود. در این جلد نیز با تکیه بر مفروضات فلسفی و زیرساخت‌های حکمت اشراق و همچنین از مطالبی که در زمینه تعلیم و تربیت و سیر و سلوک نفسانی و اخلاقی بیان شده است، معنا و مفهوم تربیت، اهداف، اصول، روش‌ها، مراحل تربیت و نیز برنامه درسی و محتوای تعلیم و تربیت و ویژگی‌های مربی و متربی استنباط، استخراج و تبیین شد. در کتاب پیش‌رو این نتیجه مهم به‌دست می‌آید که اگر انسان بتواند بر علائق و وابستگی‌های مادی، بدنی و دنیوی چیره شود و از دایره بسته خاکی خویش بیرون آید، به معدن علم و قدرت ربّانی راه می‌یابد و از بارش انوار الهی بهره‌مند، و بر عوالم وجود اقتدار پیدا می‌کند. با دستیابی به این مراتب است که انسان می‌تواند نقش خلافت الهی خویش را به‌درستی ایفا کند.