حوزه علمیّه قم با سابقه بیش از هزار و دویست سال، قدمتی بس طولانی دارد. این حوزه مقدّس در پایان سده دوم و یا در ابتدای سده سوّم هجری در عصر حضور امام رضا و امام جواد (علیهما السلام) شکل گرفت. این حوزه مقدّس از آن دوران تا کنون شاهد حوادث مهمّ و فراوانی بوده است. تاریخ پرفراز و نشیب این حوزه با یک نگاه کلان در چهار دوره خلاصه می‌شود: دوره شکل‌گیری، دوره حیات، دوره تجدید حیات و دوره شکوفایی. این تحقیق در صدد است تا تاریخ حوزه علمیّه قم را با تأکید بر موضوع آموزش و پژوهش، در محورهای ذیل ترسیم کند: ۱. ارائه توصیفی کامل و یکپارچه از تاریخ آن، از تأسیس تا کنون؛ ۲. ارائه تحلیلی از وضعیت حوزه در هر مرحله و بیان نقاط قوّت و ضعف آن؛ ۳ . ارائه تحلیلی از علل و عوامل مؤثر در شکوفایی یا رکود حوزه در طول تاریخ آن.