پیدایش فرقه خوارج، از نکته‌های تأمل‌برانگیز تاریخ اسلام است. این گروه مذهبی ـ‌ سیاسی با برداشتی سطحی از قرآن، نخست حق حکمیت انسان‌ها را در منازعات انکار کرد و سپس حکومت و سلطه سیاسی انسان‌ها را بر انسان‌ها ناروا شمرد و آن را تنها متعلق به خداوند دانست. این گروه اگرچه به سبب اقدامات تندروانه حاصل از کافرانگاری بیشتر مسلمانان، در ماجرای «نهروان» قلع و قمع شد، اما طبق پیش‌بینی امام علی(ع) دنباله‌ آنان تا قرن‌ها در صحنه سیاسی جهان اسلام ماند و به‌خصوص در مبارزه با دستگاه خلافت اموی نقش مهمی ایفا کردند. جوهر اندیشه همه فرقه‌های خوارج مشترک بود؛ عقایدی نظیر توجه به زهد، انکار عثمان خلیفه سوم، خرده‌گیری بر امام علی(ع) در ماجرای حکمیت، ظلم‌ستیزی، اعتقاد به عدم انحصار خلافت در قریش (برخلاف گفتمان رایج در میان اهل‌سنت) و... صاحبان این‌ اندیشه‌ها موفق شدند در سرزمین‌هایی که زمینه پذیرش وجود داشت، دست به کار تبلیغ شوند و با استفاده از ناخشنودی مردم از والیان دستگاه خلافت توانستند در پایه‌گذاری حکومت‌های کوچک محلی توفیق‌هایی به‌دست آورند و در بخش‌هایی از سرزمین آفریقا همچون طرابلس غرب، طنجه، تاهرت و سجلماسه قدرت‌های کم‌دوام ناحیه‌ای و در دو مورد حکومت‌های پایدار اما کوچکی به وجود آورند. درکتاب حاضر کوشیده‌ایم با تکیه بر داده‌های منابع، فرایند شکل‌گیری این نوع از حکومت‌ها را در آن مقطع از تاریخ اسلام بازکاوی کنیم.