رویکرد غالب در روابط بین فرقه‌های مذهبی و اجتماعی؛ تقابل، رقابت و واگرایی است؛ زیرا شکل‌گیری فرقه‌ها و گروه‌ها به دلیل بروز اختلاف نظر فکری به‌وجود می‌آید، اما فرقه‌ها در میدان رقابت به تدریج بر اساس مصلحت‌اندیشی، به هم‌گرایی و سازگاری با دیگر رقیبان کشیده می‌شوند و پیامد آن تحول اندیشه‌ای و رفتاری خواهد بود. بنابراین آسیب‌شناسی رویکرد واگرایی غالب بین فرقه‌ها و تحول‌نگرشی و رفتاری نیاز ضروری برای پیروان همه فرقه‌ها و اندیشمندان آن‌ها است تا بر اساس تجربیات گذشتگان خود به آینده‌ای با رویکرد هم‌گرایی بیندیشند و ظرفیت تحمل اندیشه و باورهای دیگران نیز فراهم شود و زمینه‌ساز تحول تمدنی گردد. این نوشتار جستاری آغازین برای گام نهادن در چنین میدانی است و به بررسی تحولات فکری و سیاسی امامیه در ارتباط با سه فرقه مهم و اثر گذار در بغداد؛ حنابله، اشاعره و معتزله پرداخته است تا تأثیرگذاری و تأثیرپذیری امامیه در این زمینه تبیین گردد و هم‌گرایی و واگرایی بین آنان نیز مورد توجه بوده است.