واکاوی تفکر اجتماعی علامه طباطبایی

1. شرح مختصر موضوع پیشنهادی:

«تفکّر اجتماعی» نزد علاّمه طباطبایی اصطلاحی خاصّ و تا حدّی نامعمول، و دارای معنایی ویژه، برای اشاره به دیدگاهی دارای آثار عمیق وگسترده و شایان تأمّل و بررسی است، و در واقع، کلیدواژه­ای است که وی با آن، نظریّه­ای اجتماعی در باره تمدّن آرمانیِ اسلام ارائه کرده است.

 از نظر ایشان روی آوردن به تفکّر اجتماعی دستور و دعوتی است قرآنی، مبتنی بر دیدگاه اجتماعی اسلام و نگرشی که این دین راجع به زندگی انسان و هدف و سعادت او دارد.

تفکّر اجتماعی مهم­ترین راه حلّ اسلام برای برطرف ساختنِ اختلاف‌ها و کشمکش‌ها در اندیشه دینی مسلمانان، و هدایتِ امّت اسلامی به سوی وحدت کلمه در فکر و اعتقاد است. امّا مسلمین از این دستور قرآنی سرپیچیدند و به تفرقه مبتلا شدند و در نتیجه، عظمت و شکوهی را که در صدر اسلام به دست آورده بودند، از دست دادند. بنابراین، مهم­ترین عامل اختلاف­ها در اندیشه دینی مسلمانان و مهم­ترین عامل اختلاف و تشتّت فکری میان اندیشمندان مسلمان اعم از اهل حدیث، متکلّمان، فیلسوفان، و عارفان، روی­گردانی از تفکّر اجتماعی است.

این نظریّه مهم پس از علاّمه طباطبایی تقریباً مغفول مانده و جایگاه شایسته خویش را در در مباحث علمی به­ویژه در بحثِ آسیب­شناسیِ اندیشه دینی مسلمانان نیافته است. در این کرسی کوشش می­رود با روش تحلیل انتقادی، گزارشی روشن از دیدگاه ایشان ارائه شود، ابعاد گوناگون و اهمّیّت آن خاطرنشان گردد، تحلیل و نقدی از آن به دست داده شود، و سرانجام پاره­ای از ابهام­های باقی­مانده در آن و پرسش­های فراروی آن بیان گردد.