کرسی علمی ترویجی جایگاه قصد فعل در مسئولیت مدنی

ایده اصلی پژوهش حاضر آن است که فقدان قصد فعل باعث زوال رابطه سببیت و در نتیجه معافیت از مسئولیت مدنی می گردد. به عبارت دیگر به موجب قاعده اتلاف که در ماده 328 قانون مدنی متجلی شده است ضمان زیان رساننده واجد قصد فعل قطعی است چه دارای قصد نتیجه باشد و چه نباشد. پرسش این است که آیا شخص فاقد قصد فعل مانند نوزاد یا شخص خواب یا کسی که ارتعاش دست دارد و بدون قصد فعل ایراد زیان مالی یا جسمی می نماید، نیز ضامن است یا خیر؟

گاهی شخص زیان رساننده در ارتکاب فعل زیانبارش عمد دارد و نتیجه را دنبال می کند که در این صورت، شکی در مسئولیت مدنی وی نیست، گاهی در ارتکاب فعلش اراده دارد اما نتیجه مدنظرش نیست یا اصطلاحاً غیرعامدانه به دیگری خسارت وارد می آورد که در این صورت نیز مسئولیت مدنی وی محرز است. اما پرسش این است که چنانچه شخصی قصد نتیجه نداشته باشد و اراده انجام فعل را نیز فاقد باشد مانند شخصی که دستش مرتعش است و در نتیجه ارتعاش دست، زیانی بر دیگری وارد می سازد یا شخص خواب که اختیاری برایش قابل تصور نیست یا در مواردی که شخص با افعال غیر اختیاری و اجباری اش مانند تنفس باعث زیان (سرایت بیماری) می شود آیا وی نیز مسئولیت مدنی دارد یا می توان او را از مسئولیت معاف ساخت؟