اصل «اظهار مرزبندی با دشمن در روابط سیاسی و فکری» با تاکید بر سیره امام رضا علیه السلام

شناسنامه کرسی:

عنوان:  اصل «اظهار مرزبندی با دشمن در روابط سیاسی و فکری» با تاکید بر سیره امام رضا علیه السلام

ارائه کننده: :  دکتر روح الله توحیدی نیا، پژوهشگر همکار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛

ناقدین:  دکتر نجف لکزایی، هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛  دکتر علی راد، دانشیار دانشگاه تهران؛

دبیر علمی:  دکتر مرتضی انفرادی، مدیر گروه سیره رضوی بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی؛

 شنبه ۲۱خرداد ۱۴۰۱ ساعت ۱۷ تا ۱۹     لینک مجازی: webinar.aqr.ir/qom

گزارش کرسی:
کرسی علمی ترویجی «اظهار مرزبندی با دشمن در روابط سیاسی و فکری؛ با تاکید بر سیره امام رضا (علیه السلام)» در روز ولادت امام رضا(ع) و با همکاری گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی در قم برگزار شد.

در این نشست حجت‌الاسلام دکتر روح الله توحیدی نیا پژوهشگر همکار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به عنوان ارائه دهنده و حجت الاسلام و المسلمین دکتر نجف لک زایی رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و حجت‌الاسلام والمسلمین علی راد دانشیار دانشگاه تهران به عنوان ناقد حضور داشتند.
توحیدی نیا در ابتدای این نشست تاکید کرد: به ظرفیتی که اندیشه سیاسی معصومین(ع) برای اصلاح امور جامعه در اختیار ما قرار می دهد کمتر توجه جدی و عمیق شده است و به نظر می رسد نوع بهره های ما از این اندیشه با مراجعه مستقیم به آیات و روایات ممکن نیست. به عبارت دیگر طی یک مطالعه میان رشته ای جدی و با کمک گرفتن از علم انسانی و اسلامی، آن هم در یک فرایند منسجم و متوازن، اصول نهفته در اندیشه این بزرگواران به سخن درمی آید.
وی سپس با اشاره به بایسته های نگاه کارآمد به سیره معصومین(ع)، لزوم خوانش همراه با درک شان و مقام و اهداف سیاسی و فکری ایشان را تبیین نمود و سپس اهمیت بحث را با اشاره به بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و تاکید جدی مقام معظم رهبری بر «مرزبندی با دشمن» به عنوان یک اصل در مشی سیاسی کارگزاران نظام و نخبگان کشور، مورد تاکید قرار داد.
محقق اندیشه سیاسی معصومان(ع)، گفت: به نظر می رسد در عصر امامت حضرت رضا(ع)، در صورتی که گفتمان حاکم بر جامعه و یا اقدامات افراد یا گروه ها، اذهان را به سمت کم¬رنگ شدن اصول و ارزش های شیعی و فاصله شیعیان با دشمنان متمایل می ساخت، اظهار مرزبندی با دشمنان -به مثابه یک اصل در روابط سیاسی و فکری، مد نظر ایشان قرار می گرفت.
وی سپس با بررسی مجموعه ای از مفاهیم علمی و دینی چون «هویت»، «خودی و غیرخودی» و «تبری» از 5 عنصر جهت تحقق «اظهار مرزبندی با دشمن» یاد کرد و سپس با مجموعه ای از شواهد، مهم ترین مصادیق دشمن و دشمنی در عصر امام رضا(ع) را بیان نمود. سپس با بررسی شواهدی نشان داد که امام رضا(ع) چه شرایط برقراری ارتباط با دشمن و چه در شرایط عدم برقراری ارتباط، در بیان صریح مواضع و مرزبندی با دشمن به ویژه زمانی که ساختار یا عاملیت در جامعه به دنبال کم رنگ نمودن اصول و ارزش ها و نفوذ در جمع شیعیان بودند، اغماض نمی نمود.
دکتر توحیدی نیا در پایان گفت: البته مطابق بررسی ها، تردیدی نیست که محبت و رافت و مدارای امام رضا(ع) دامنه بسیار وسیعی داشته است اما به دست آوردن این اصل، آن هم از سیره امام رئوف دقیقا نشان می دهد که حتی ایشان نیز، در جایی که اصول و ارزش هایی توسط دشمنان کم رنگ می شود و یا دشمن می خواهد به دنبال نفوذ باشد، هیچ تسامحی ندارند بلکه با حساسیت تمام وارد صحنه شده و مرزهای خود را با دشمن روشن می کنند.
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین راد، دانشیار دانشگاه تهران گفت: این موضوع دارای اهمیت زیادی است و نیاز به ارائه مباحث نظری و مقدماتی در این نوشته دیده می‌شود و شایسته است که به آن‌ها پرداخته شود. ما در سیره دیگر ائمه(ع) هم داشته ایم. همچنین پیشنهادم این است که به نظریه هایی چون امت گرایی هم به عنوان اصل راهبردی در سیره حضرت رضا(ع) توجه شود و اینکه نسبت دیدگاه شما با این نظریات چیست. اینکه بحث چگونه با بحث منطق تعامل جمع می شود هم بسیار مهم است.
دانشیار دانشگاه تهران با اشاره به مفهوم دشمن در این مقاله بیان کرد: در توسعه معنای دشمن ابهام ایجاد شده و جا دارد بیشتر این معنا تبیین شود. علاوه بر آن ما انتظار داشتیم دشمنانی که مورد بررسی قرار می گیرند فراتر از محدوده قلمرو داخلی هم باشند. نکته پایانی هم آنکه به پیشینه و ادبیات بحث هم توجه جدی شود.
حجت الاسلام و المسلمین لک زایی، دیگر ناقد این کرسی با اشاره به اهمیت موضوع گفت: مشخص شود که بحث در کدام یک از حوزه های مطالعات سیاسی انجام می شود و آنطور که بنده متوجه می شوم، بحث از دوست و دشمن و خودی و غیرخودی از مباحث مکتب امنیتی اسلام است و اگر بحث در این چارچوب بازنگاری شود، به ارتقاء بحث کمک زیادی خواهد کرد. همچنین لازم است به واژه های همگرایی و واگرایی در جامعه شناسی سیاسی نیز توجه شود. همچنین به تحول در اظهار مرزبندی هم خوب بود توجه شود. به این معنی که واگرایی خفیف، متوسط و شدید از هم تفکیک شود و مصادیق ارائه شود.
رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: لازم است نسبت گفتمان های اندیشه سیاسی اسلام در دوره حضرت با این مرزبندی روشن شود. نکته دیگر آنکه بحث بسیار گسترده است و لازم است در چند مقاله وارد شد تا نوآوری های بحث کاملا روشن شود. من به سهم خودم علاقه مندم این بحث تکمیل شود و امیدواریم این روز مبارک این انگیزه را در مولف تقویت کند تا این بحث مهم و کاربردی برای امروز ما مورد بررسی قرار گیرد.
در پایان حجه الاسلام دکتر توحیدی نیا ضمن تشکر از نظرات ناقدان جلسه گفت: مهم ترین تفاوت بحث حاضر این است که تلاش نموده خلاء چندگانه این نوع مباحث چه وجه تاریخی، چه وجه سیاسی و چه بحث کارآمدی و حرکت به سمت استنباط فقهی از اصول سیره ائمه(ع) را تا حدی پر کند.